ဧရာဝတီ၊ ျမန္မာျပည္ နဲ႕ လိမ္ညာေနတဲ့ နဂါးအနီ
ေအာင္ဒင္
စက္တင္ဘာ ၂၂၊ ၂၀၁၁
ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ေျမာက္ဖက္ဖ်ား၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ကဧရာဝတီျမစ္ၾကီးရဲ့ မူလအစမွာ ျမစ္ဆုံဆည္ၾကီး တည္ေဆာက္ေနတာကို ျမန္မာျပည္သူတရပ္လုံးက အုန္းအုန္းႂကြက္ႂကြက္ကန္႕ကြက္ေနၾကပါတယ္၊ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာၾကီးပါ၊ တရုတ္ျပည္အတြက္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ေတြ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ဖို႕ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ တရုတ္အစိုးရပိုင္ကုမၸဏီမ်ား ေဆာက္လုပ္ေနၾကတဲ့ ျမစ္ဆုံဆည္ၾကီးဟာ ျမန္မာျပည္အတြက္ ၾကီးမားလွတဲ့ ျပန္ျပင္လို႕မရတဲ့ ပ်က္ဆီးဆုံးရွုံးမႈေတြကို ျဖစ္ေပၚေစမွာပါ၊ အခုအခ်ိန္ကျဖင့္ ျမန္မာအာဏာပိုင္မ်ားအတြက္ အေျပာင္းအလဲတခုဆီ ေရြ႕လ်ားရမည့္ အခ်ိန္ပါပဲ၊ သူတို႕ဘယ္လို ရပ္တည္ၾကမလဲ၊ ျပည္သူလူထုရဲ့ အသံကိုနားေထာင္၊ ျပည္သူလူထုရဲ့ ဆနၵကိုလက္ခံျပီး ဒီမေကာင္းဆိုးဝါးစီမံကိန္းၾကီးကို ရပ္တန္႕ဖို႕ ၾကိဳးစားမွာလား? ဒါမွမဟုတ္ တရုတ္အစိုးရရဲ့အက်ိဳးစီးပြါးကို ကာကြယ္၊ တရုတ္က ေပးကမ္းေနတဲ့ အေထာက္အပံ့ေတြကို ဆက္လက္တပ္မက္ျပီး ဆည္ၾကီးကို ဆက္ေဆာက္ေစမွာလား? ျပည္သူလူထုက ေရွ႕က ဖုန္းကြယ္ထားတာေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပီး အမွန္တရားကို ပို၍ပို၍သိခ်င္ေနခ်ိန္မွာ ေတြ႕ေနရတာကေတာ့ တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ားနဲ႕ ျမန္မာအာဏာပိုင္မ်ား ရဲ့ မစားရ ဝခမန္းေျပာေနတဲ့ ဆည္ၾကီးေၾကာင့္ရရွိမည့္ အက်ိဳးစီးပြါးေတြအေၾကာင္း လိမ္ညာမႈေတြပါပဲ၊ သမၼတဦးသိန္းစိန္အစိုးရဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ့ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္ေစေတာ့မွာလား?
(၁) အေစာ္ကားခံရတဲ့ ကခ်င္ျပည္သူမ်ား
ကခ်င္ျပည္သူမ်ားရဲ့ ျမစ္ဆုံဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို ကန္႕ကြက္မႈက အင္မတန္မွ အားေကာင္း၊ ခိုင္မာ၊ ျပင္းထန္လွတာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္မ်ားကထဲကေန အခုအခ်ိန္အထိပါ၊ ဒါေပမည့္ တရုတ္အာဏာပိုင္ေတြက ကခ်င္ျပည္သူမ်ားက ျမစ္ဆံုဆည္ နဲ႕ အျခားဆည္ၾကီးမ်ား ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္းမွာ တည္ေဆာက္တာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ၾကိဳဆိုေထာက္ခံၾကတယ္လို႕ လိမ္ညာေႂကြးေၾကာ္ၾကပါတယ္၊
ဟိုးဝါးဒူးဝါး ေဇာ္ဂမ္ ဆိုတာ ျမစ္ၾကီးနားမွာေနတဲ့ အမ်ားၾကည္ညိဳေလးစားတဲ့ ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္တေယာက္ပါ၊ သူက တရုတ္အစိုးရက ဒီဆည္ၾကီးေတြ ေဆာက္တာမွာ ရယ္ရြယ္ခ်က္ႏွစ္ခုရွိတယ္လို႕ အခိုင္အမာ ယံုၾကည္ပါတယ္၊ သူက ဒီလိုေျပာပါတယ္၊ "ဒီေရကာတာ ကိစၥက ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွစ္ခု ရိွတယ္ ထင္တယ္။ ပထမ ရည္ရြယ္ခ်က္က ေရအားလွ်ပ္ စစ္ရဖို႔၊ ဒုတိယ ရည္ရြယ္ခ်က္က တ႐ုတ္ျပည္က ျမန္မာျပည္ကို ႀကိဳးကိုင္ဖို႔၊ လံုၿခံဳေရး ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ေရကာတာကို ဗံုးတလံုး ေထာင္ထားသလို လုပ္ထားတာ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ့္ျပည္သူေတြ ေသမွာကိုေၾကာက္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြက သူတို႔ (တ႐ုတ္) ဘာပဲေျပာေျပာ နားေထာင္ရေတာ့မွာပဲ။ ကိုယ့္ျပည္သူေတြ သန္းခ်ီေသဖို႔ ကိစၥျဖစ္သြားၿပီ။ စဥ္းစားစရာေတြ တသီတတန္းႀကီး ျဖစ္သြားၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္တယ္။ ငါတို႔ အက်ိဳးကနည္းၿပီး၊ သူတို႔ အက်ိဳးကမ်ားေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း လက္မွတ္ထိုး အႀကံဳျပဳခဲ့တယ္။ အရင္ဆံုး လက္မွတ္ထိုးခဲ့တယ္။ေခၚခဲ့ရင္လဲေျပာစရာ အမ်ားႀကီးရိွပါတယ္။" ဒူးဝါးေဇာ္ဂမ္ဟာ သူ႕ဘဝသက္တမ္းမွာ ဆည္ေတြက်ိဳးေပါက္လို႕ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီး ေရလႊမ္းခံရတာ အၾကိမ္ၾကိမ္ၾကဳံဖူးခဲ့သူပါ၊ သူအတြက္ေတာ့ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕နဲ႕ ၁၈မိုင္ေလာက္အကြာမွာ တည္ရွိမည့္ အထပ္ ၅၀အေဆာက္အအံုတခုေလာက္ျမင့္မားမည့္ ျမစ္ဆံုဆည္ၾကီးဟာ အခ်ိန္မေရြးေပါက္ကြဲမည့္ ဗုံးအၾကီးၾကီးတခုပါပဲ၊ ကခ်င္ျပည္သူေတြဟာ ဒီဆည္ၾကီးေတြ ငလ်င္ နဲ႕ မိုးသည္းထန္ျခင္းစတဲ့သဘာဝေဘးရန္ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ လူသားရဲ့အမွား ခ်ိဳ႕ရြင္းခ်က္ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ျပိဳက်ပ်က္ဆီးျပီး သူတို႕ရဲ့ ျမိဳ႕၊ ရြာေတြ ေရလႊမ္းဖ်က္ဆီးခံရမွာကို ေၾကာက္ရြံ႕စိတ္နဲ႕ ရွင္သန္ေနၾကရမွာပါ၊ ဒါေၾကာင့္လဲ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ေမလမွာ ျမန္မာစစ္အစိုးရ နဲ႕ တရုတ္အစိုးရတို႕ ကခ်င္ျပည္ နယ္အတြင္းမွာ ဆည္ၾကီး ၇ ခုေဆာက္ဖို႕ သေဘာတူလိုက္ၾကတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းကို ၾကားၾကားခ်င္း ဒူးဝါးေဇာ္ဂမ္နဲ႕ ကျခားကခ်င္ေခါင္းေဆာင္ ၁၁ဦးဟာ ျမန္မာစစ္အုပ္စုေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးၾကီးသန္းေရႊဆီကို စာတေစာင္ လက္မွတ္ေရးထိုးေပးပို႕ျပီး ကန္႕ကြက္ခဲ့ၾကပါတယ္၊ သူတို႕ခ်ည္းပဲလားဆိုေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာေနထိုင္ၾကတဲ့ ေထာင္နဲ႕ခ်ီတဲ့ ကခ်င္ျပည္သူေတြ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတဝွမ္းလုံးက ျပည္သူေတြက ဒီဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို ရပ္တန္႕ဖို႕ တရုတ္ နဲ႕ျမန္မာ အာဏာပိုင္မ်ားထံ အၾကိမ္ၾကိမ္ ေတာင္းဆိုခဲ့၊ ေတာင္းဆိုေနၾကတာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ကတဲကပါ၊ ဒါေပမည့္ တရုတ္အစိုးရကေတာ့ ဒီအသံေတြကို လုံးလုံးလ်ားလ်ားမ်က္ကြယ္ျပဳျပီး ဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႕ ပိုင္းျဖတ္ထားပံုရပါတယ္၊
စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္၊ ၂၀၁၁ မွာ ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္စီမံကိန္းနဲ႕ ပါတ္သက္ျပီးအလုပ္ရုံေဆြးေႏြးပြဲ (၃/၂၀၁၁)ကို ေနျပည္ေတာ္မွာ အမွတ္ (၁) လွ်ပ္စစ္စြမ္းအားဝန္ၾကီးဌာနက ဦးေဆာင္က်င္းပခဲ့ျပီး ဒီစီမံကိန္းနဲ႕ပါတ္သက္ေနတဲ့ ဝန္ၾကီးဌာနမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ား၊ တရုတ္အစိုးရ ကုမၸဏီကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးနဲ႕ပါတ္သက္ျပီး စာတမ္းေတြ တင္သြင္းခဲ့ၾကပါတယ္၊ အဲဒီေဆြးေႏြးပြဲမွာ တရုတ္အစိုးရဘက္က CPI Yunnan International Power Investment Co., Ltd (CPIYN) ရဲ့ ဥကၠဌ မစၥတာ လီ (Mr. Li Guanghua) တက္ေရာက္ျပီး "ဧရာဝတီျမစ္ဝွမ္းေဒသ ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံလွ်ပ္စစ္စြမ္းအားလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ မဟာဗ်ဴဟာက်ေသာ ေရြးခ်ယ္မႈျဖစ္သည္" (Ayeyawady Basin Hydropower Projects are Strategic Selection for Myanmar Electric Power Industry) လို႕ ေခါင္းစဥ္တပ္ထားတဲ့ စာမ်က္ႏွာ ၃၀ ရွိတဲ့ စာတမ္းတေစာင္ကို တင္သြင္းခဲ့ပါတယ္၊ အဲဒီစာတမ္းမွာ မစၥတာ လီ က "ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ျမစ္ဆံုဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းကို ေထာက္ခံၾကသည္" လို႕ တင္ျပသြားပါတယ္၊ သူက ဒီလိုေျပာပါတယ္၊ စီမံကိန္းနဲ႕ပါတ္သက္ျပီး ေလ့လာသုံးသပ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ မတူညီတဲ့ ဘာသာတရား၊ ဘဝ၊ လူမ်ိဳးစု၊ ပညာေရး ေနာက္ခံအသီးသီးက ေဒသခံျပည္သူေတြကိုသူတို႕ရဲ့ သေဘာထားစစ္တမ္းေတြကို ေကာက္ခံခဲ့ပါတယ္ တဲ့၊ အဲဒီစစ္တမ္းေတြအရ သေဘာထားေပးသူေပါင္းရဲ့ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈံးေက်ာ္က ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းဟာ ေဒသခံျပည္သူေတြအတြက္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြနဲ႕ ဝင္ေငြျမင့္မားမႈေတြ ဖန္တီးေပးလိမ့္မယ္ လို႕ ယံုၾကည္ၾကပါသတဲ့၊ ၆၂ ရာခိုင္ႏႈံးေက်ာ္က ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းဟာ ေဒသတခုလုံးရဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႕ စီးပြါးေရးကို သိသိသာသာျမႇင့္တင္ေပးလိမ့္မယ္လို႕ ယံုၾကည္ၾကပါသတဲ့၊ ျပီးေတာ့ သေဘာထားေပးသူအမ်ားစုက ႏိုင္ငံရဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႕ စီမံကိန္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ေထာက္ခံၾကပါသတဲ့၊ မလြဲမေရွာင္သာ ၁၄ ရာခိုင္္ႏႈံးေလာက္က မေထာက္ခံေၾကာင္းေျပာရာမွာေတာင္မွ မစၥတာ လီ က အဲဒီလူေတြဟာ စီမံကိန္းေဒသ ျမစ္ဆုံကေန ပထမဆုံး ေရႊ႕ေျပာင္းေပးရမည့္ တန္ဖဲေက်းရြာက ျဖစ္ျပီး ဒီစီမံကိန္း ေကာင္းေၾကာင္းကိုအေသအခ်ာနားမလည္ၾကလို႕ ျဖစ္တယ္လို႕ ဆင္ေျခေပးပါေသးတယ္၊
အဲဒီ စစ္တမ္းေတြကို ဘယ္တုံးက၊ ဘယ္သူေတြက၊ ဘယ္သူေတြကို၊ ဘယ္မွာ၊ ဘယ္လိုရွင္းျပျပီး ေကာက္ယူခဲ့တယ္ဆိုတာေတာ့ သူက ရွင္းမျပပါဘူး၊ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားက ဆည္တည္ေဆာက္ေရးစီမံကိန္းမ်ားကို ေထာက္ခံၾကတယ္လို႕ သူ အရွင္းဆုံးနဲ႕ ေမာက္ေမာက္မာမာ ေႂကြးေၾကာ္လိုက္တာကေတာ့ ဒီျမစ္ဆံုဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို ရပ္တန္႕ဖို႕ နည္းလမ္းေပါင္းစံုနဲ႕ တစိုက္မတ္မတ္ေတာင္းဆိုေနၾကတဲ့ ကခ်င္ျပည္သူမ်ားကို အၾကီးအက်ယ္ေစာ္ကားလိုက္တာပါပဲ၊
(၂) ျမန္မာပညာရွင္မ်ား၏ကန္႕ကြက္ခ်က္ကို မ်က္ကြယ္ျပဳျခင္း
မစၥတာ လီ ကေျပာပါေသးတယ္၊ သူတို႕ ကုမၸဏီဟာ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးကို အထူးဂ႐ုစိုက္ပါတယ္ တဲ့၊ ဒါေပမည့္ လက္ေတြ႕မွာေတာ့ သူတို႕ဟာ သူတို႕ရဲ့ အလိုဆနၵနဲ႕ မကိုက္ညီတဲ့၊ သူတို႕ရဲ့ ဆည္စီမံကိန္းကို မေထာက္ခံတဲ့၊ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားတင္ျပ တဲ့၊ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈဆိုင္ရာသုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာကို လုံးဝလွစ္လ်ဴ႐ႉထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္၊သူ႕အဆိုအရ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလမွာ CPI ကငွါးရမ္းထားတဲ့ တရုတ္၊ ျမန္မာ ပညာရွင္ အေယာက္ ၁၀၀ ေက်ာ္ဟာ ဧရာဝတီျမစ္ဖ်ားက ျမစ္ဆံုေနရာတဝိုက္မွာ ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးမႈေတြ ၆လေက်ာ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္ တဲ့၊ ျမန္မာပညာရွင္ေတြက BANCA လို႕ေခၚတဲ့ Biodiversity And Nature Conservation Association ကျဖစ္ျပီး တရုတ္ပညာရွင္ေတြကေတာ့ CISPDR လို႕အတိုေကာက္ေခၚတဲ့ Changjiang Institute of Survey, Planning, Design and Research ကျဖစ္ပါတယ္၊ အဲဒီပညာရွင္ေတြဟာ ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးမႈေတြျပီးတဲ့ေနာက္ အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးမႈေတြကို ၂၀၀၉ ခု ဇြန္လ နဲ႕ စက္တင္ဘာလအတြင္း ျမစ္ၾကီးနား၊ ဝူဟန္ နဲ႕ အျခားေနရာေတြမွာ အၾကိမ္ၾကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္ တဲ့၊ အဲဒီေနာက္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ မတ္လမွာ CISPDR က ဧရာဝတီျမစ္ဖ်ားက ဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာ (Environmental Impact Assessment) (EIA) ကို CPI ထံ တင္ျပပါတယ္ တဲ့၊ အဲဒီ CISPDR ကတင္သြင္းတဲ့ EIA က ဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းကို ပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈ အနည္းအက်ဥ္းသာရွိလို႕ လုပ္သင့္ေၾကာင္း ေထာက္ခံတင္ျပပါသတဲ့၊ ဒါေပမည့္ မစၥတာ လီ က ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို စြန္႕လႊတ္ဖို႕အၾကံျပဳတဲ့ ျမန္မာပညာရွင္မ်ား BANCA ကတင္ျပတဲ့ EIA ကိုေတာ့ လုံးဝကိုးကားျခင္းမရွိခဲ့ပါ၊
အဲဒီ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲမွာပဲ BANCA ရဲ့ ဥကၠဌျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာထင္လွ ကလဲ စာတမ္းတေစာင္ တင္သြင္းပါတယ္၊ သူ႕စာတမ္းကေန မစၥတာ လီ နဲ႕မတူတဲ့၊ ပိုျပီးမွန္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကို သိခြင့္ရလိုက္ပါတယ္၊ ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးတဲ့ ပညာရွင္ ၁၀၀ ေက်ာ္ဆိုေပမည့္ BANCA က ျမန္မာပညာရွင္ေပါင္းက ၈၄ ေယာက္ပါဝင္တာမို႕ တရုတ္ပညာရွင္မ်ားရဲ့ အေရအတြက္က ၃၀ ေက်ာ္ ၄၀ ေလာက္ပဲရွိမယ္လို႕ နားလည္ရပါတယ္၊ ျမစ္ၾကီးနားတဝိုက္က ဆည္ေဆာက္ဖို႕ ရည္ရြယ္တဲ့ ေနရာမ်ားမွာ စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႕ အခ်ိန္ ၇ လ သတ္မွတ္ထားေပမည့္ တရုတ္ပညာရွင္မ်ားဘက္က အကန္႕အသတ္ေတြေၾကာင့္ ၂၀၀၉ ခု ဇနၷဝါရီ လလယ္ကေန ဇြန္လအထိ ၅ လပဲ စစ္ေဆးခ်ိန္ရပါသတဲ့၊ ျပီးေတာ့ BANCA က ျမန္မာပညာရွင္မ်ားဟာ ျမန္မာနဲ႕ တရုတ္အစိုးရအၾကားခ်ဳပ္ဆိုတဲ့ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ား၊ နားလည္မႈ စာခြၽန္လႊာမ်ားကိုလဲ ေလ့လာခြင့္ မရရွိခဲ့ပါတဲ့၊ ပူးတြဲကြင္းဆင္းစစ္ေဆးမႈ ျပီးတဲ့ေနာက္ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ မွာ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားက EIA အစီရင္ခံစာမူၾကမ္းကို CPI ထံ တင္ျပခဲ့ျပီး ၂၀၁၀ ခု၊ မတ္လမွာ အျပီးသတ္အစီရင္ခံစာကို CPI ထံ တင္သြင္းခဲ့တယ္လို႕ သိရပါတယ္၊
BANCA ရဲ့အစီရင္ခံစာထဲမွာ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားက တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ားကို "ျမစ္ဆံုဟာ ကခ်င္တိုင္းရင္းသားမ်ားအတြက္ေရာ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ား အားလုံးအတြက္ပါ အင္မတန္ၾကီးမားလွတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ၾကီး ျဖစ္တာမို႕ ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို စြန္႕လႊတ္ဖို႕" အၾကံျပဳထားပါတယ္၊ ျပီးေတာ့လဲ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ဖို႕အတြက္ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ အဆင့္ဆင့္ထပ္ျပီးတည္ေဆာက္မည့္ အၾကီးစား နဲ႕ အလတ္စား ဆည္ၾကီးမ်ားဟာ ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးရဲ့ ဖြဲ႕စည္းမႈ၊ ေရေနသတၱဝါမ်ား၊ ဇီဝေဗဒ နဲ႕ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအေပၚ ဆိုးဝါးတဲ့ သက္ေရာက္မႈေတြ ရွိမွာျဖစ္တဲ့အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ားအားလုံးရဲ့ ဘဝေတြကို ၾကီးမားစြာ ထိခိုက္ေစမွာ ေသခ်ာသေလာက္ ရွိပါတယ္" လို႕ ရွင္းျပထားပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္လဲ BANCA ပညာရွင္မ်ားက CPI ကို "ျမစ္ဆံုဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို စြန္႕လႊတ္ျပီး ယင္းဆည္ၾကီးအစား ျမစ္ဆံုရဲ့ အထက္ဖက္ ေမခနဲ႕ မလိခ ျမစ္ႏွစ္စင္းေပၚက သင့္ေတာ္မည့္ ေနရာ ၂ခုမွာ အေသးစား ဆည္ ႏွစ္ခုအစားထိုးေဆာက္လုပ္ဖို႕" အၾကံျပဳထားပါတယ္၊
ျမန္မာပညာရွင္မ်ားရဲ့ အစီရင္ခံစာနဲ႕ အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ား စိတ္ၾကိဳက္မေတြ႕တာ ထင္ရွားပါတယ္၊BANCA က အာဏာပိုင္မ်ားကို ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္ေရးစီမံကိန္းမ်ားကို အတည္ျပဳေၾကာင္း မဆုံးျဖတ္ခင္ သိပံၸနည္းက် လူမႈဘဝထိခိုက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ေတြကို အရည္အခ်င္းျပည့္ဝတဲ့ လူမႈေရးသိပံၸပညာရွင္မ်ားနဲ႕ ေဆာင္ရြက္သင့္ေၾကာင္း အၾကံျပဳသလို ဆည္မ်ားေဆာက္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး အလားအလာေတြကို စီမံကိန္းေတြကို အတည္မျပဳခင္ ေသေသခ်ာခ်ာ မွ်မွ်တတ သုံးသပ္ဖို႕ အေလးအနက္တိုက္တြန္း ထားပါေသးတယ္၊ ဒါေပမည့္လဲ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားရဲ့ တာဝန္သိသိတင္ျပမႈေတြကို တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ားက အလြယ္တကူပဲ အမိႈက္ပံုထဲ လႊတ္ပစ္လိုက္ၾကပါတယ္၊ အဲဒီေနာက္ သူတို႕ရဲ့ တရုတ္ပညာရွင္မ်ားက တင္သြင္းတဲ့ ျမစ္ဆုံဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ေထာက္ခံတဲ့ EIA အစီရင္ခံစာကိုသာ ျမန္မာအာဏာပိုင္မ်ားထံ တရုတ္ပညာရွင္မ်ားနဲ႕ ျမန္မာပညာရွင္မ်ား ပူးတြဲေရးသားတဲ့ အစီရင္ခံစာအျဖစ္တင္ျပျပီး ေဆာက္လုပ္ခြင့္ရယူခဲ့တယ္လို႕ ယူဆရပါတယ္၊ ဒီလိုနဲ႕ ျမစ္ဆံုဆည္ နဲ႕ တကြ အျခားဆည္ၾကီးမ်ားကို ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္က စျပီး ေဆာက္လုပ္ေနပါျပီ၊
အလုပ္ရွင္ျဖစ္တဲ့ CPI နဲ႕ ခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့ ကန္ထ႐ိုက္စာခ်ဳပ္အရBANCA ဟာ သူ႕ EIA အစီရင္ခံစာကို အမ်ားျပည္သူထံ ခ်ျပခြင့္မရွိဘူးလို႕ ေဒါက္တာထင္လွ ကေျပာပါတယ္၊ ဒါေပမည့္လဲ သူကပဲ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ဆိုတာ တၾကိမ္တခါထဲ လုပ္ျပီး ေက်နပ္ရမည့္ ကိစၥမဟုတ္ပဲ အၾကိမ္မ်ားစြာ လုပ္ဖို႕၊ ျပည္သူလူထု သိနားလည္မႈနဲ႕ ပါဝင္မႈ၊ လူထုရဲ့ အၾကံေပးခ်က္ေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕လိုအပ္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္တခုျဖစ္တယ္လို႕ ေဆြးေႏြးသြားပါတယ္၊ သူ႕ရဲ့ အထင္ရွားဆုံး တိုက္တြန္းခ်က္ကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႕ ေနာက္ထပ္က်န္ရွိေနေသးတဲ့ ေလ့လာသုံးသပ္မႈေတြကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႕ပါ၊
(၃) မေသခ်ာတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္မ်ား နဲ႕ ေသခ်ာတဲ့ ဆုံးရွုံးမႈမ်ား
တရုတ္၊ ျမန္မာ အာဏာပိုင္မ်ားက ဆည္ၾကီးေတြတည္ေဆာက္ျပီးစီးရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အက်ိဳးအျမတ္ေတြ အမ်ားၾကီးရရွိလာလိမ့္မယ္ ဆိုျပီး ခ်ဲ႕ကားေျပာေနၾကပါတယ္၊ အဲဒီလို မေသခ်ာတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ေတြကို ထပ္ခါထပ္ခါေျပာျပီး လူထုကို စည္းရုံးေနေပမည့္ ေသခ်ာလွတဲ့ ဆုံးရွုံးမႈေတြကိုေတာ့ မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေနၾကပါတယ္၊ မစၥတာ လီ က ဒီေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းၾကီးေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ စီးပြါးေရးဟာ တဟုန္ထိုး ထိုးတက္လာမယ္၊ စီမံကိန္းၾကီးတခုလုံးက အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ႏွစ္ေသာင္းေက်ာ္ကုန္က်မွာမို႕ ဒီစီမံကိန္းၾကီး ျပီးသြားရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ပံုေသပိုင္ဆိုင္မႈ (Fixed Assets) ထဲမွာ ေနာက္ထပ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ႏွစ္ေသာင္း တိုးလာလိမ့္မယ္လို႕ ဆိုပါတယ္၊ ဒီစီမံကိန္းၾကီးမ်ားျပီးရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံက ႏွစ္စဥ္ထုတ္လုပ္မည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မီဂါဝတ္ ၂၀၀၀၀ ရဲ့ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ မီဂါဝတ္ ၂၀၀၀ ကို အလကားရမယ္၊ လုပ္ငန္းလည္ပါတ္ေနတဲ့ အႏွစ္ ၅၀ အတြင္းမွာ ျမန္မာအစိုးရအတြက္ ႏိုင္ငံျခားေငြအက်ိဳးအျမတ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္းေပါင္း ငါးေသာင္းေလးေထာင္ ရမယ္၊ လမ္းေတြ၊ တံတားေတြ၊ ငလ်င္တိုင္းတာေရးစခန္းေတြအမ်ားၾကီးလဲ တရုတ္အစိုးရက အခမဲ့ ေဆာက္ေပးဦးမယ္၊ အလုပ္အကိုင္ေတြအမ်ားၾကီးလဲ ဖန္တီးေပးမယ္၊ ျပီးေတာ့ ကန္ထ႐ိုက္စာခ်ဳပ္ပါ သေဘာတူညီခ်က္အရ ဒီဆည္ၾကီးေတြကို ေဆာက္လုပ္ျပီး အႏွစ္ ၅၀ လည္ပါတ္ျပီးရင္ ျမန္မာအစိုးရကို အခမဲ့့ လႊဲေျပာင္းေပးမွာျဖစ္လို႕ က်ေနာ္တို႕ ႏိုင္ငံက ဒီဆည္ၾကီးေတြကို အခမဲ့ ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႕ ဆိုပါတယ္၊ သူေျပာသမွ် ေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အေကာင္းေတြခ်ည္းပါပဲ၊
ဒါေပမည့္ အဲဒီ အက်ိဳးအျမတ္ေတြဟာ တကယ္ျဖစ္လာဖို႕ အေတာ္႕ကို အခြင့္အလမ္းနည္းပါတယ္၊ လက္ေတြ႕ဘဝမွာ ဒီေလာက္ၾကီးမားတဲ့ ဆည္ၾကီးေတြ ေဆာက္ရာမွာ ကုန္က်စားရိတ္က ခန္႕မွန္းတာထက္ပိုမ်ားတတ္၊ ေဆာက္လုပ္ေရးကာလက ခန္႕မွန္းတာထက္ ပိုၾကာျမင့္တတ္ျပီး ထြက္လာတဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားကလဲ ေမွ်ာ္လင့္တာထက္ ပိုနည္းတတ္တယ္ ဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာ ဆည္မ်ားရဲ့ အေတြ႕အၾကဳံအရ သိေနရပါတယ္၊ လက္တင္အေမရိကတိုက္က အာဂ်င္တီးနား ႏိုင္ငံနဲ႕ ပါရာေဂြးႏိုင္ငံ ႏွစ္ခုၾကားမွာ ေဆာက္ထားတဲ့ ေရခရီတာဆည္ ၾကီး (The Yacyreta Dam) ကို နမူနာေပးခ်င္ပါတယ္၊ အဲဒီဆည္ၾကီးကို အာဂ်င္တီးနားသမၼတေဟာင္း ကာလို႕စ္မီနန္ (Carlos Menem) က "အလြဲသုံးစားလုပ္မႈမ်ား၏ အထိန္းအမွတ္ မွတ္တိုင္ံၾကီး" (Monument to Corruption) လို႕ အမည္ေပးခဲ့ပါတယ္၊ ေဆာက္လုပ္ေရးကုန္က်စားရိတ္က မူလခန္႕မွန္းထားတဲ့ ေဒၚလာ သန္းေပါင္း ႏွစ္ေထာင့္ခုႏွစ္ရာ ထက္အဆမ်ားစြာပိုျပီး ေဒၚလာ သန္းေပါင္း တစ္ေသာင္းတစ္ေထာင့္ငါးရာ ကုန္က်ခဲ့ပါတယ္၊ ေဆာက္လုပ္ခ်ိန္ကာလကလဲ သတ္မွတ္ထားတာထက္ ပိုၾကာျပီး ၁၉၈၃ ကစတာ ၁၉၉၄ က်မွျပီးပါတယ္၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား တႏွစ္ကို မီဂါဝတ္ ၃၁၀၀ ထုတ္ဖို႕ ရည္ရြယ္ထားတာမို႕ ျမစ္ဆံုဆည္ရဲ့ တဝက္ေလာက္ပဲ ရွိပါတယ္၊ ဒါေပမည့္ လုပ္ငန္းစတင္လည္ပါတ္တဲ့ ၁၉၉၄ ကစျပီး ဒီႏွစ္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အထိ ေမွ်ာ္လင့္ထားတဲ့ လွ်ပ္စစ္ပမာဏရဲ့ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈံးပဲ ႏွစ္စဥ္ထုတ္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္၊ ေနာက္လဲ တိုးလာႏိုင္စရာမရွိပဲ ဆက္ျပီး ေလ်ာ့သြားဖို႕ပဲ ရွိပါတယ္၊ ဒါဟာျဖင့္ မွန္းေခ်နဲ႕ မကိုက္တတ္တဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္ေရး ဆည္ၾကီးမ်ားရဲ့ ထင္ရွားတဲ့ နမူနာတခုပါ၊
ဒီဥပမာ နဲ႕အျခားေသာ အေတြ႕အၾကဳံမ်ားအရ ျဖစ္ႏိုင္ေျခပိုမ်ားတာက ျမစ္ဆံုဆည္အပါအဝင္ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ ေဆာက္ေနတဲ့ ဆည္ၾကီးမ်ားဟာ ခန္႕မွန္းတာထက္ပိုျပီး ကုန္က်ႏိုင္တယ္၊ေဆာက္လုပ္ခ်ိန္္ကာလလဲ ပိုၾကာႏိုင္တယ္၊ ျပီးေတာ့ ထုတ္လုပ္ႏိုင္မည့္ လွ်ပ္စစ္ပမာဏကလဲ ခန္႕မွန္းတာထက္ နည္းႏိုင္ပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ မစၥတာ လီ ေျပာေနတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ေတြဟာ အျပည့္အဝတကယ္ျဖစ္လာဖို႕ မေသခ်ာလွပါ၊ ေနာက္တခ်က္က ဆည္ေတြရဲ့ သက္တမ္းပါ၊ ဆည္ေတြအားလုံးမွာ အလုပ္လုပ္ႏိုင္စြမ္း (လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ႏိုင္စြမ္း) သက္တမ္းရွိျပီး အဲဒီသက္တမ္းဟာ အႏွစ္ ၅၀ ထက္မပိုႏိုင္ပါ၊ျမစ္ရဲ့ အဖ်ားကေန စီးလာတဲ့ ေရေတြကို ဆည္ၾကီး နဲ႕ ပိတ္ဆို႕ဟန္႕တားျပီး ေရေလွာင္ကန္ၾကီးထဲမွာ စုစည္းထိန္းသိမ္းလိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေရေတြမက ေရနဲ႕အတူေမ်ာပါလာတဲ့ ႏုံးေတြ၊ ရႊံ႕ေတြပါ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးထဲ ပိတ္မိေနၾကတာပါ၊ အဲဒီ ႏုံးေတြ၊ ရႊံ႕ေတြ က ေရေလွာင္ကန္ၾကီးရဲ့ ၾကမ္းျပင္မွာ သြားစုပံုၾကပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ရဲ့ ၾကမ္းျပင္က ေရထုတ္တံခါးၾကီးမ်ားရွိတဲ့ အျမင့္ထက္ထက္ အမ်ားၾကီး ပိုနက္တာမို႕ ဒီႏုံးေတြဟာ ေရေတြလို ေရထုတ္ေပါက္ကေန ျမစ္ေအာက္ပိုင္းကို စီးေမ်ာႏိုင္စြမ္းမရွိပါ၊ ဒီလိုနဲ႕ ႏွစ္ေတြၾကာလာတာနဲ႕ အမွ် ေရေလွာင္ကန္ၾကမ္းျပင္ဟာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာစုပံုလာတဲ့ ႏုံးမ်ားေၾကာင့္ ျမင့္တက္လာျပီး ကန္ထဲမွာ ေလွာင္ထားႏိုင္တဲ့ ေရပမာဏက ပို နည္းလာပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ထဲ မွာ ေရနည္းတဲ့ အတြက္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ႏိုင္တဲ့ ပမာဏ ေလ်ာ့နည္းလာျပီး လုံးဝ ဒါမွမဟုတ္ စီးပြါးေရးအရ အက်ိဳးအျမတ္ရွိေအာင္ မထုတ္ႏိုင္တဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီ ဆည္ရဲ့ သက္တမ္းကုန္ပါတယ္၊ ဒီေတာ့ မစၥတာလီ ေျပာသလို အႏွစ္ ၅၀ ျပီးလို႕ တရုတ္အစိုးရက အဲဒီ ဆည္ၾကီးေတြကို ျမန္မာႏိုင္ငံကို အခမဲ့ လႊဲေပးတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႕ ရမွာက ႏုံးေတြ၊ ျခင္ေတြျပည့္ေနတဲ့ လူလုပ္အမိႈက္ကန္ၾကီးေတြပဲ ျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္၊
မစၥတာ လီ ကေျပာပါေသးတယ္၊အခုလက္ရွိမွာ ကခ်င္ျပည္နယ္က ဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ အလုပ္သမားေပါင္း ၄၈၁၉ ေယာက္ လုပ္ကိုင္ေနၾကျပီး အဲဒီအထဲက ၁၄၄၀ ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြျဖစ္တယ္လို႕ဆိုပါတယ္၊ ဒါေပမည့္ က်ေနာ္တို႕ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြ ဘယ္လိုအလုပ္မ်ိဳးလုပ္ကိုင္ေနရတယ္ ဆိုတာေတာ့ သူကမေျပာပါ၊ သူမေျပာေပမည့္လဲ အလြယ္တကူမွန္းဆႏိုင္ပါတယ္၊ ေျမက်င္းတူး၊ ေက်ာက္ထု၊ အမိႈက္သိမ္း၊ စတဲ့ အေျခခံအလုပ္ၾကမ္းေတြပဲ ျဖစ္ျပီး ရမည့္လုပ္အားခကလဲ တရုပ္အလုပ္သမားမ်ားထက္အဆမတန္နည္းပါလိမ့္မယ္၊ သူေျပာမွပဲ သိရတာက အခုအခ်ိန္မွာ တရုတ္အလုပ္သမားေပါင္း သံုးေထာင္ေက်ာ္ဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ေနၾကျပီး အဲဒီအေရအတြက္ဟာ ေလးေသာင္းအထိ လာမည့္ႏွစ္မ်ားမွာ တိုးလာမယ္လို႕ သိရပါတယ္၊ ေဒသခံျပည္သူေတြရဲ့ စကား၊ ယဥ္ေက်းမႈကို နားမလည္တဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ ေသာင္းနဲ႕ခ်ီျပီး ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းကို က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ျပီး ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားရဲ့ အျမတ္တႏိုးထားရာ ျမစ္ဆံု၊ အျမဲစိမ္းသစ္ေတာၾကီးေတြ၊ အဘိုးတန္ ေတာင္ျမင့္မားၾကီးေတြ၊ လွပတဲ့ လြင္ျပင္က်ယ္ၾကီးေတြကို ဖ်က္ဆီးေနၾကတာဟာျဖင့္ ေဒသခံ ကခ်င္ျပည္သူမ်ားအတြက္ ၾကီးမားတဲ့ သက္ေရာက္မႈၾကီးျဖစ္ပါလိမ့္မယ္၊
(၄) မတူညီေသာ စံႏႈံးမ်ား
မစၥတာ လီ ကေျပာပါတယ္၊ သူတို႕ တရုတ္အစိုးရက ျပဌန္းထားတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြဟာ (The Chinese Standards) ကမ႓ာေပၚမွာ အတင္းၾကပ္ဆုံး၊ အဆင့္အတန္းအျမင့္ဆုံး စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား ျဖစ္တယ္လို႕ ဝင့္ႂကြားျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ တရုတ္အစိုးရေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ စီမံကိန္းေရးဆြဲတာ၊ ဒီဇိုင္းေရးဆြဲတာက စလို႕ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအထိ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ့ (The Chinese Standards) စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားအတိုင္း အတိအက်က်င့္သုံးေနပါတယ္ လို႕ေျပာပါတယ္၊ ဒီေတာ့ သူေျပာသလို တကယ္ဟုတ္၊ မဟုတ္ ဆန္းစစ္ၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ၊
၂၀၀၃ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ တရုတ္ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ကေန သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈမ်ား ေလ့လာသုံးသပ္ေရး ဥပေဒ (The Environmental Impact Assessment Law) ကို ျပ႒န္းခဲ့ပါတယ္၊အဲဒီ ဥပေဒအရ တရုတ္အစိုးရရဲ့ စီးပြါးေရးအဖြဲ႕အစည္း အားလုံးဟာ ရည္ရြယ္ထားတဲ့ စီမံကိန္းလုပ္ငန္းၾကီးမ်ားကို အေကာင္အထည္မေဖာ္မီ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈမ်ား ေလ့လာသုံးသပ္ျခင္း (Environmental Impact Assessment) ကို မျဖစ္မေနျပဳလုပ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္၊ ျပီးရင္ အဲဒီ သုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာ (EIA) ကို သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္း ေရး ဝန္ၾကီးဌာန (Ministry of Environmental Protection) (MEP) ကိုတင္ျပျပီး ဝန္ၾကီးဌာနက လက္ခံအတည္ျပဳမွ လုပ္ငန္းမ်ားစတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္၊
တခါ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ MEP ဝန္ၾကီးဌာနက သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈမ်ား ေလ့လာသုံးသပ္ရာမွာ ျပည္သူလူထုရဲ့ ပါဝင္မႈ အတြက္လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ား (Provisional Measures for Public Participation in Environmental Impact Assessment) ကိုထုတ္ျပန္ညႊန္ၾကားခဲ့ပါတယ္၊ အဲဒီညႊန္ၾကားခ်က္ေတြထဲမွာ EIA အတြက္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ားလုပ္ရာမွာ လုပ္ငန္းသဘာဝကို လူထုကို အသိေပးရွင္းျပဖို႕၊ လူထုရဲ့ အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို ဖိတ္ေခၚဖို႕၊ ဘယ္သူေတြပါဝင္သင့္တယ္၊ ဘယ္လိုနည္းလမ္းေတြသုံးျပီး လူထုထံေရာက္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ရမယ္ (လူထုၾကားနာပြဲမ်ား၊ အၾကံျပဳခ်က္ေတာင္းခံျခင္းမ်ား၊ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၊ ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားပါဝင္တဲ့ စာတမ္းဖတ္ပြဲမ်ား)၊ နဲ႕ လူထုရဲ့ အၾကံျပဳခ်က္၊ တင္ျပခ်က္၊ စိုးရိမ္မႈေတြကို EIA အစီရင္ခံစာထဲမွာ ဘယ္လိုေပါင္းစပ္ေဖာ္ျပရမည္ ဆိုတာေတြကို အေသးစိတ္ညႊန္ၾကားထားပါတယ္၊
ဆိုေတာ့ ဒီစံခ်ိန္စံညႊန္း (The Chinese Standards) ေတြဟာ မဆိုးဘူးလို႕ ယူဆရမွာပါ၊ ဒါေပမည့္ အဲဒီ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြကို ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းက တရုတ္ဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားမွာ က်င့္သုံးခဲ့တယ္ဆိုတဲ့အေထာက္အထား တခုမွမေတြ႕ရပါဘူး၊ ျမန္မာပညာရွင္ေတြ ရဲ့ EIA ကို တရုတ္အစိုးရက ေခ်ာင္ထိုးထားခဲ့ျပီး ျမန္မာပညာရွင္မ်ားရဲ့ အၾကံျပဳခ်က္ေတြကိုလဲ ဥေပကၡာျပဳခဲ့ပါတယ္၊BANCA ရဲ့ EIA အစီရင္ခံစာတင္မက ျမန္မာအစိုးရနဲ႕ တရုတ္အစိုးရၾကားခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြ၊ အက်ိဳးစီးပြါးခြဲေဝေရး သေဘာတူညီခ်က္ေတြ၊ စီမံကိန္း အေသးစိတ္ ေတြကိုလဲ အမ်ားျပည္သူမသိရွိေအာင္ လုပ္ငန္းလွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္ (Trade Secrets) မ်ားအျဖစ္ဖုံးကြယ္ထားၾကပါတယ္၊ ဆည္ေဆာက္လုပ္ေရး စီမံကိန္းၾကီးမ်ားအေၾကာင္း လူထုကို ၾကိဳတင္ရွင္းျပတာ၊ လူထုရဲ့အၾကံျပဳခ်က္ေတြေတာင္းခံတာ၊ လူမႈေရး၊ စီးပြါးေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး၊ တိုင္းရင္းသားအေရး ကြၽမ္းက်င္သူပညာရွင္မ်ားနဲ႕ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္တာေတြအားလုံး လုပ္ငန္းမစခင္မွာ ေဆာင္ရြက္ျခင္းမရွိခဲ့ပါ၊ ျမန္မာျပည္သူေတြက ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ တရုတ္ဆည္ၾကီးေတြ ေဆာက္မည့္အေၾကာင္းကို အစိုးရအာေဘာ္ ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာက ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၂၀ ရက္ေန႕မွာတရုတ္၊ျမန္မာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ႏွစ္ႏိုင္ငံနားလည္မႈစာခြၽန္လႊာလက္မွတ္ထိုးတဲ့ သတင္းကို ေဖာ္ျပေတာ့မွပဲ ဝိုးတိုးဝါးတား သိၾကရတာပါ၊
မဲေခါင္ျမစ္ေကာ္မရွင္ (Mekong River Commission) က သတ္မွတ္ထားပါတယ္၊ ျပီးျပည့္စံုတဲ့ Environmental Impact Assessment (EIA) မွာပါတ္ဝန္းက်င္အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ ၁၀ ခုရွိရပါမယ္၊ အဲဒါေတြက (၁) ျမစ္ဝွမ္းနဲ႕ ျမစ္ညာေဒသ သက္ရွိမ်ားတည္ရွိမႈႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ (Basin and Catchment Ecosystems and Habitats); (၂) ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈႏွင့္ ေရအနက္တိုင္းတာသုံးသပ္ခ်က္ (River Flows and Water Levels); (၃) ေရလႊမ္းမိုးမႈသဘာဝ သုံးသပ္ခ်က္၊(Flooding Patterns) ;(၄) အနိမ့္ပိုင္း ေရျမဳတ္ေဒသ သက္ရွိမ်ားတည္ရွိမႈႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊(Wetlands Ecosystems and Habitats); (၅) ဆည္ေျမာင္းေရသြင္းစနစ္ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ားဆိုင္ရာ သုံးသပ္ခ်က္၊(Irrigated Agriculture); (၆) အိမ္ႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ျမစ္ေရသုံးစြဲမႈႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ လူဦးေရ တိုးတက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊(Population Growth in Relation to Domestic and Industrial Water Use); (၇) ေရ၏အရည္အေသြးဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ (ႏုံးေျမေလ်ာ့နည္းမႈအပါအဝင္)၊ (Water Quality, including Suspended Sediments); (၈) ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚတြင္ ဆားငံေရဝင္ေရာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊ (Saline Intrusion in River Delta); (၉) ျမစ္ကမ္းပါးမ်ားျပိဳက်ျခင္းႏွင့္ ႏုံးမ်ားပို႕ခ်ျခင္းဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊(Riverbank Erosion and Sedimentation/Channel Erosion); နဲ႕ (၁၀) ျမစ္ဝွမ္းအနိမ့္ပိုင္းနဲ႕ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚမွာ ေရလႊမ္းမိုးမႈ စီမံခံ့ခြဲျခင္းဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊ (Flood Management in the Lower Basin and Delta); မ်ားျဖစ္ၾကပါတယ္၊ BANCA နဲ႕ တရုတ္ပညာရွင္မ်ား စံုစမ္းတင္ျပခဲ့တဲ့ EIA ဟာ အထက္ေဖာ္ျပပါ အဆင့္ေတြထဲက ပထအဆင့္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕အထက္ ျမစ္ဝွမ္းနဲ႕ ျမစ္ညာေဒသ သက္ရွိမ်ားတည္ရွိမႈႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ သာျဖစ္ပါတယ္၊ ေနာက္ထပ္ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ေလ့လာသုံးသပ္မႈေတြ အမ်ားၾကီးက်န္ေနပါေသးတယ္၊
မစၥတာ လီ ကေျပာပါတယ္၊ အခုဆိုရင္CPIYN က ဧရာဝတီ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာ အထူးေလ့လာမႈေတြ စတင္ေဆာင္ရြက္ေနပါျပီ တဲ့၊ သူေျပာတဲ့ ေလ့လာမႈေတြက ျမစ္ေအာက္ပိုင္းေဒသမွာ ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈ၊ သုံးစြဲမႈအေပၚ သက္ေရာက္မႈ၊ ျမစ္ခြဲ၊ ျမစ္လက္တက္မ်ား၏ ဖြဲ႕စည္းျဖစ္ေပၚမႈအေပၚသက္ေရာက္မႈ၊ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာတည္ရွိတဲ့ သက္ရွိ၊ သက္မဲ့မ်ားရဲ့ တည္ရွိမႈအေပၚသက္ေရာက္မႈ၊ နဲ႕ ျမစ္ေအာက္ပိုင္း ေရအရင္းအျမစ္ခြဲေဝသုံးစြဲမႈအေပၚ သက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္၊ ေနာက္က်ေနပါျပီ၊ ဒီေလ့လာမႈေတြကို ဆည္ၾကီးမေဆာက္ခင္ကထဲက လုပ္ရမွာပါ၊ ဒီေလ့လာမႈေတြအားလုံးကို ေပါင္းျခဳံျပီး၊ လူထုရဲ့ အသံေတြနဲ႕ ေပါင္းစပ္၊ မွ်မွ်တတစဥ္းစားျပီးမွ ဆည္ၾကီး ေဆာက္သင့္၊ မေဆာက္သင့္ ဆုံးျဖတ္ရမွာပါ၊
(၅) အဆုံးအျဖတ္ေပးရမည့္ အခ်ိန္ေရာက္ျပီ
ျမန္မာျပည္သူေတြဟာ အရင္ကလို အေမွာင္ထဲမွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး၊ သူတို႕ဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ျမစ္ဆံုဆည္အပါအဝင္ တရုတ္ဆည္ၾကီးမ်ား တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ အက်ိဳးဆက္ေတြကို ေကာင္းေကာင္းသိျမင္လာၾကပါျပီ၊ ဒူးဝါး ေဇာ္ဂမ္အပါအဝင္ ကခ်င္ျပည္သူေတြဟာလဲ သူတို႕ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကို က်ဴးေက်ာ္သူ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ ဖ်က္ဆီးမည့္ ရန္က ကာကြယ္ဖို႕ စိတ္ပိုင္းျဖတ္ထားၾကသူေတြပါ၊ ျမန္မာျပည္သူတရပ္လုံးက သူတို႕ ႏိုးႏိုးၾကားၾကား၊ သတိရွိရွိ နဲ႕ မကန္႕ကြက္ မတားဆီးၾကရင္ သူတို႕ခ်စ္တဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးကို ထာဝရဆုံးရွုံးရလိမ့္မယ္ဆိုတာ သေဘာေပါက္ေနၾကပါျပီ၊
ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့၊ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊အနာဂတ္ ကာလသုံးပါးစလုံးက ျမန္မာျပည္သူေတြရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာၾကီးပါ၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက နယူးေယာက္ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးေလာက္ ပမာဏ ရွိတဲ့ ဆည္ၾကီးကို ဧရာဝတီ ရဲ့ မူလအစမွာ တည္ေဆာက္ျပီး ဧရာဝတီျမစ္ေရကို ထိန္းခ်ဳပ္ကန္႕သတ္ျခင္းဟာ မိုင္ ၁၃၀၀ ေက်ာ္ရွည္လ်ားတဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ခရီးသြားလာေရး၊ ကုန္းစည္ပို႕ေဆာင္ေရး၊ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴေရး၊ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္း၊ သက္ရွိသက္မဲ့ တို႕ရဲ့ တည္ရွိမႈ၊ ရာသီဥတု၊ စီးပြါးေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လူမႈေရး၊ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈတိုက္ဖ်က္ေရး အားလုံးအေပၚမွာ ဆိုးဝါးျပင္းထန္တဲ့ သက္ေရာက္မႈၾကီးေတြ ျဖစ္ေပၚေစမွာပါ၊ က်ေနာ္တို႕ အခ်ိန္မီမတားဆီးႏိုင္ခဲ့ရင္ ေနာက္အႏွစ္ ၂၀ ေလာက္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ေျမပံုေပၚက ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္ပါတယ္၊ ျမန္မာျပည္သူအားလုံးက ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ေရးဟာ အားလုံးနဲ႕ သက္ဆိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသားေရးတာဝန္ၾကီးတရပ္အျဖစ္ သေဘာေပါက္ေနၾကပါျပီ၊ သူတို႕အားလုံး အစြမ္းကုန္ၾကိဳးစားျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အမ်ိဳးသားအထိန္းအမွတ္၊ အမ်ိဳးသားအေမြအႏွစ္၊ အမ်ိဳးသားရတနာ မိခင္ ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ၾက၊ ကယ္တင္ၾကပါလိမ့္မယ္၊
အခုအခ်ိန္ကေတာ့ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရအတြက္ အဆုံးအျဖတ္ တခု ျပတ္ျပတ္သားသားခ်မွတ္ရမည့္ အခ်ိန္ပါ၊ လူထုရဲ့ ျမစ္ဆံုဆည္ၾကီးေဆာက္လုပ္ေရးနဲ႕ ပါတ္သက္ျပီး အင္အားျပင္းထန္တဲ့ မေက်နပ္မႈ၊ ကန္႕ကြက္မႈေတြကို သူတို႕ ေန႕စဥ္ၾကားေနရပါျပီ၊ ျမန္မာလူထု ရဲ့ တရုတ္အစိုးရအေပၚမုန္းတီးမႈေတြ၊ တရုတ္ဆန္႕က်င္ေရးစိတ္ဓာတ္ေတြ က တေန႕တျခားပိုၾကီးမားလာေနတယ္ဆိုတာကိုလဲ သူတို႕ သေဘာေပါက္ေနၾကပါျပီ၊ အစိုးရအဖြဲ႕ထဲက ဝန္ၾကီးအခ်ိဳ႕က သူတို႕ဟာ ျပည္သူေတြရဲ့ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားျဖစ္တာေၾကာင့္၊ ျပည္သူေတြရဲ့ ဆနၵကို လက္ခံမယ္ လို႕ အရိပ္အေယာင္ျပတာေတြလဲ ေတြ႕ေနရပါျပီ၊ တခ်ိန္ထဲမွာ အစိုးရေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕က လူထုအသံကို အရင္ကလိုပဲ မ်က္ကြယ္ျပဳျပီး ဘယ္သူေတြက ဘယ္လိုပဲ ကန္႕ကြက္ပေစ၊ ျမစ္ဆံုဆည္ၾကီးကို ျပီးေအာင္ဆက္ေဆာက္မယ္လို႕ ၾကဳံးဝါးေနတာလဲ ၾကားေနရပါတယ္၊ အဲဒီ ဝန္ၾကီးေတြကေတာ့ တရုတ္အစိုးရျငိဳျငင္မွာကို အၾကီးအက်ယ္စိုးရိမ္တဲ့၊ ဒီစီမံကိန္းၾကီးကေန သူတို႕ခံစားေနရတဲ့ ပုဂၢလိကအက်ိဳးစီးပြါးေတြကို မစြန္႕လႊတ္ႏိုင္ၾကတဲ့ လူေတြျဖစ္ပါလိမ့္မယ္၊ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရအေနနဲ႕ လူထုအက်ိဳးစီးပြါးကို ငဲ့ျပီး၊ လူထုအသံကို နားေထာင္ျပီး ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းၾကီးကို ရပ္တန္႕ဖ်က္သိမ္းမလား၊ ဒါမွမဟုတ္ တရုတ္အစိုးရရဲ့ အက်ိဳးစီးပြါးကို ဦးထိပ္ပန္ဆင္ျပီး၊ တရုတ္အစိုးရရဲ့ လက္ေအာက္ခံဘဝမွာ ဆက္လက္ေပ်ာ္ေမြ႕ျပီး ျမစ္ဆံုဆည္ၾကီးကို ဆက္ေဆာက္မွာလား၊ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်တခုကို ျပတ္ျပတ္သားသားခ်ရမည့္ အခ်ိန္ကို ေရာက္ေနပါျပီ၊ လူထုရဲ့ အက်ိဳးစီးပြါးကို ဆန္႕က်င္ေနသမွ်၊ လူထုရဲ့ ဆနၵကို မေလးစားသမွ်၊ လူထုရဲ့ ေဒါသနဲ႕ တုန္႕ျပန္မႈ၊ စိမ္ေခၚမႈကို သူတို႕ရင္ဆိုင္ရမွာပါ၊ ဧရာဝတီ ေတာ္လွန္ေရး စေနပါျပီ၊
ေလးစားစြာ
ေအာင္ဒင္
စက္တင္ဘာ ၂၂၊ ၂၀၁၁
aungdin@uscampaignforburma.org
ဒီေဆာင္းပါးအတြက္ ေအာက္ပါစာတမ္း၊ စာအုပ္မ်ားကို ကိုးကားပါတယ္၊
(၁) Ayeyawady Basin Hydropower Projects are Strategic Selection for Myanmar Electric Power Industry, by Mr. Li Guanghau, CPI Yunnan Intenational Power Investment Co., Ltd (CPIYN), September 2011
(၂) သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈပါတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ၊ ေဒါက္တာထင္လွ၊ ဥကၠဌ၊ Biodiversity and Nature Conservation Association (BANCA), September 2011
(၃) Environmental Impact Assessment (Special Investigation) On Hydropower Development of Ayeyawady River Basin above Myitkyina, Kachin State, Myanmar, by Biodiversity And Nature Conservation Association (BANCA), October 2009
(၄) The New Great Wall, A Guide to China’s Overseas Dam Industry, by International Rivers Network, July 2008
(၅) ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႕ ဥကၠဌၾကီး လေရာ္ေဇာင္ဟရာ မွ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အၾကီးအကဲ ဟူဂ်င္ေတာင္ ထံေပးေသာစာ ႏွင့္ ပူးတြဲပါ အေထာက္အထားမ်ား၊ မတ္ ၁၆၊ ၂၀၁၁
0 comments:
Post a Comment