မျပီးဆုံးေသးတဲ့ ေႏြညမ်ား

(ေခတ္ရနံ႕မဂၢဇင္း၊ အမွတ္ ၁၆၊ ဩဂုတ္လ၊ ၂၀၁၅)

မျပီးဆုံးေသးတဲ့ ေႏြညမ်ား

ေအာင္ဒင္

#ရွစ္ေလးလုံးအေရးေတာ္ပံုၾကီး၏ ဂယက္ႏွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ

၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၁၃ ရက္၊ ေႏြညတစ္ညဟာ က်ေနာ္အပါအဝင္ ျမန္မာႏိုင္ငံက လူအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ့ ဘဝေတြကို ၾကီးၾကီးမားမား ေျပာင္းလဲပစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ေႏြညတစ္ညက စတင္ခဲ့တဲ့ နာက်င္မႈနဲ႕ ေၾကကြဲမႈေတြဟာ ဒီကေန႕အထိ အဆုံးမသတ္ႏိုင္ေသးပါ။ က်ေနာ္တို႕ရဲ့ ဘဝေတြမွာ ေႏြညေတြ ကုန္ဆုံးႏိုင္ေတာ့မယ္ မထင္ပါ။

၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ဩဂုတ္လ ၈ ရက္ေန႕က စတင္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံုၾကီးနဲ႕ စစ္တပ္အာဏာသိမ္းျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနဟာ ဖိႏွိပ္မႈ၊ မေသခ်ာမႈ၊ ဆန္႕က်င္ေတာ္လွန္မႈနဲ႕ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား ေရာေထြးေနတဲ့ အေျခအေန ျဖစ္ပါတယ္။

စစ္အစိုးရဘက္မွာဆိုရင္ ျပည္တြင္းက ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားသူမ်ားရဲ့ အၾကမ္းမဖက္ ဆႏၵျပမႈေတြကို ႏွိမ္နင္းရ၊ နယ္စပ္ေဒသအေျခစိုက္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕မ်ားနဲ႕ အျပန္အလွန္စစ္ဆင္ရ၊ တပ္မေတာ္အတြင္းမွာ စည္းစည္းလုံးလုံးျဖစ္ေအာင္၊ အမိန္႕နာခံေအာင္ စည္းရုံးရ၊ ႏိုင္ငံ႔ဝန္ထမ္းမ်ားက အစိုးရကို ေၾကာက္ရြံ႕ေနေအာင္ ဖန္တီးရ၊ ႏိုင္ငံတကာအစိုးရမ်ား၊ သတင္း႒ာနမ်ားရဲ့ ေဝဘန္ရွုတ္ခ်မႈမ်ားကို တုန္႕ျပန္ရ၊ တရုတ္အစိုးရ၊ ထိုင္းအစိုးရမ်ားရဲ့ ေထာက္ခံမႈခိုင္မာေအာင္ ၾကိဳးစားရ၊ ကတိေပးထားတဲ့အတိုင္း ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပႏိုင္ေရး ေဆာင္ရြက္ရနဲ႕ အင္မတန္ အလုပ္မ်ားေနမွာပါ။ 

တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ သူတို႕ ေမွ်ာ္လင့္သလို မဆလပါတီကို အသြင္ေျပာင္းထားတဲ့ တိုင္းရင္းသားစည္းလုံးညီညြတ္ေရးပါတီ (တဆည) အႏိုင္မရပဲ သူတို႕ မုန္းတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ့ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္မ်ား အႏိုင္ရခဲ့ရင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကမလဲ၊ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား ေတြးျပီး ေၾကာက္လန္႕ေနလိမ့္မယ္ ထင္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ မက်င္းပရေသးခင္ ဘာမွ မေသခ်ာေသးတာမို႕ ဘယ္လိုမွလည္း ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ အာဏာရစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြထဲမွာပဲ ေရြးေကာက္ပြဲျပီးလို႕ အႏိုင္ရပါတီကို အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးျပီးရင္ စစ္တပ္က အနားယူဖို႕ ျပင္ဆင္ေနၾကသူအခ်ိဳ႕လည္း ရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒီမိုကေရစီအင္အားစုမ်ားဘက္မွာလည္း တခ်ိဳ႕က လူ႕အသက္ေပါင္းမ်ားစြာ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရျပီးမွ က်င္းပမည့္ ေရြးေကာက္ပြဲကို သံသယေတြရွိလင့္ကစား၊ ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲအတြက္ မလြဲမေသြျဖတ္သန္းရမည့္ တံခါးတစ္ခ်ပ္ျဖစ္တယ္လို႕ ယံုၾကည္ျပီး ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါဝင္ယွဥ္ျပိဳင္ေရးအတြက္ ေလးေလးနက္နက္ ျပင္ဆင္ၾကပါတယ္။ အဲဒီလို ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားကေတာ့ စစ္အစိုးရနဲ႕ အတိုက္အခံျဖစ္မႈကို အတတ္ႏိုင္ဆုံး ေရွာင္က်ဥ္ၾကတာမို႕ အဖမ္းဆီးခံရတာ၊ အဖိႏွိပ္ခံရတာ မရွိပါ။ ဒါေပမည့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္နဲ႕ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္းဦးႏု ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၊ ျပည္သူ႕တိုးတက္ေရးပါတီ၊ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရးတပ္ေပါင္းစု (မနတ)၊ ဒီမိုကေရစီမဟာမိတ္မ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (ဒမဖ)၊ လူ႕ေဘာင္သစ္ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီစတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုမ်ားကေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါဝင္ယွဥ္ျပိဳင္ေရးထက္ စစ္အစိုးရက ခ်မွတ္ထားတဲ့ အမ်ားျပည္သူအခြင့္အေရးမ်ားကို ကန္႕သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္တဲ့ အမိန္႕အာဏာမ်ား ရုပ္သိမ္းေပးေရးကို ဦးစားေပးၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၎ပါတီမ်ားဟာ စစ္အစိုးရရဲ့ ဖိႏွိပ္မႈကို အမ်ားဆုံးခံစားၾကရသလို႕ တစ္ဘက္မွာလည္း စစ္အစိုးရကို ဆန္႕က်င္ရင္ဆိုင္ရဲၾကသူမ်ားအျဖစ္နဲ႕ ျပည္သူလူထုရဲ့ ေထာက္ခံမႈကို ပိုျပီး ရရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ျပည္သူလူထုရဲ့ ေထာက္ခံမႈက ေရြးေကာက္ပြဲရဲ့ ရလဒ္ကို အဆုံးအျဖတ္ေပးခဲ့တာပါ။

ေက်ာင္းသားထုမ်ားအတြင္းမွာေတာ့ ေက်ာင္းျပန္တက္ေရး၊ မတက္ေရးက အဓိက အေၾကာင္းတရားၾကီးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေက်ာင္းျပန္တက္ျပီး ေက်ာင္းသားသမဂၢကို တရားဝင္အလံေထာင္ခ်င္သူေတြ၊ အက်ဥ္းက်ေနတဲ့ သူငယ္ခ်င္းေတြ ျပန္မလြတ္မခ်င္း စာသင္ခန္းထဲ ျပန္မဝင္ဘူးလို႕ တင္းခံၾကသူေတြ၊ ဒီၾကားထဲ ေရြးေကာက္ပြဲဝင္မည့္ ပါတီမ်ားကလည္း လူထုအၾကား မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးအတြက္ ေက်ာင္းသားမ်ားရဲ့ အင္အားကို ေတာင္းဆိုေနၾက၊ အင္မတန္ အရႊ႕အေျပာင္းမ်ားတဲ့ ကာလတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

ေရြးေကာက္ပြဲရက္ နီးလာတာနဲ႕အမွ် အေျပာင္းအလဲတစ္ခုအတြက္ တံခါးစပြင့္ေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ျမင့္မားလာၾကပါတယ္။ စစ္တပ္က ေထာက္ခံတဲ့ တစညပါတီ အႏိုင္ရရင္ေတာင္မွ စစ္အစိုးရတစ္ခန္းရပ္ျပီး အရပ္သားအစိုးရတစ္ရပ္ ေပၚေပါက္လာမွာမို႕ သိပ္မဆိုးလွပါဘူးလို႕ တိုးတိုးတိတ္တိတ္ ယံုၾကည္သူေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ တကယ္လို႕မ်ား အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ သို႕မဟုတ္ ဒီမိုကေရစီအင္အားစုဘက္က ပါတီမ်ား အႏိုင္ရရင္ျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ အရင္ဦးဆုံးလြတ္ေျမာက္ျပီး စစ္တပ္ကို စစ္တန္းလ်ားျပန္ပို႕ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရတဲ့ ဒီမိုကေရစီအင္အားစုနဲ႕ အာဏာလႊဲေျပာင္းမေပးခ်င္တဲ့ စစ္တပ္အၾကား ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မႈေတြ ပိုျပီးျမင့္မားလာႏိုင္တယ္လို႕ ေတြးျပီး စိတ္ပူပန္သူေတြလည္း ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီအင္အားစု အာဏာရရွိေရးေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ အေကာင္အထည္ေပၚမလာတာကိုေတာ့ အားလုံး သိၾကျပီးသားျဖစ္ပါတယ္။

#ေခတ္ျပိဳင္ကမ႓ာ႕ျဖစ္ရပ္မ်ား

အဲဒီအခ်ိန္ကာလမွာပဲ ေခတ္ျပိဳင္ ကမ႓ာ႔ႏိုင္ငံေရးမွာ လူ႕သမိုင္းအတြက္ အင္မတန္ထူးျခားတဲ့၊ အင္မတန္အေရးၾကီးတဲ့ အေျပာင္းအလဲၾကီး (၄) ခု ျဖစ္ေပၚခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအေျပာင္းအလဲၾကီးေတြက ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ပါတယ္။

(၁) ဒုတိယကမ႓ာစစ္ျပီးကတည္းက စတင္ခဲ့တဲ့ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စု ေခါင္းေဆာင္တဲ့ အေရွ႕အုပ္စုနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုေခါင္းေဆာင္တဲ့ အေနာက္အုပ္စုၾကား စစ္ေအးတိုက္ပြဲ (The Cold War) ၾကီး အဆုံးသတ္ေတာ့မည့္ အေျခအေနကို ေရာက္ရွိလာပါတယ္။ အေရွ႕ဥေရာပမွာ ဆိုဗီယက္အင္ပါယာ ျပိဳကြဲျပီး လက္ေအာက္ခံႏိုင္ငံအမ်ားအျပားမွာ ျပည္သူလူထုရဲ့ ဒီမိုကေရစီေတာင္းဆို ဆႏၵျပမႈေတြေၾကာင့္ ကြန္ျမဴနစ္အာဏာရွင္အစိုးရမ်ား အာဏာစြန္႕ေနရပါတယ္။ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုကိုယ္တိုင္က တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး ပါတီစံုဒီမိုကေရစီစနစ္ကို စတင္က်င့္သုံးတဲ့ အခ်ိန္ပါ။

(၂) စစ္ေအးတိုက္ပြဲအဆုံးသတ္ျခင္းရဲ့ ရလဒ္အျဖစ္ ဒုတိယကမ႓ာစစ္ျပီးကတည္းက စစ္ႏိုင္ ႏိုင္ငံမ်ားက ႏွစ္ျခမ္းခြဲခဲ့တဲ့ ဂ်ာမဏီႏွစ္ႏိုင္ငံ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းဖို႕ ျဖစ္လာပါတယ္။ အေရွ႕ဂ်ာမဏီနဲ႕ အေနာက္ဂ်ာမဏီကို ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ ပိုင္းျခားထားတဲ့ ဘာလင္တံတိုင္းၾကီးကို လူထုက ျဖိဳလွဲႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အာဖရိကတိုက္က ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအုပ္စိုးတဲ့ ေျမာက္ယီမင္နဲ႕ ျဗိတိသွ်အေစာင့္အေရွာက္ခံ ေတာင္ယီမင္ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းခဲ့ပါတယ္။ အာရွတိုက္က ဆိုဗီယက္ဩဇာခံ မြန္ဂိုလီးယားႏိုင္ငံမွာ အာဏာရကြန္ျမဴနစ္ပါတီက ပါတီစံုစနစ္ကို က်င့္သုံးဖို႕ သေဘာတူရပါတယ္။ နီေပါႏိုင္ငံမွာ သက္ဦးဆံပိုင္ ဘုရင္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္နဲ႕ ပါတီစံုဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ တည္ေထာင္ပါတယ္။

(၃) ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွင္သန္ခဲ့တဲ့  အသားအေရာင္ခြဲျခားေရးမူဝါဒလည္း ျပိဳလဲစျပဳပါျပီ။ ႏိုင္ငံတကာအစိုးရမ်ားရဲ့ စီးပြါးေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ဖိအားေပးမႈေတြရဲ့ေအာက္မွာ လူျဖဴလူနည္းစုအစိုးရက လူမည္းလူမ်ားစုကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အာဖရိကအမ်ိဳးသားကြန္ဂရက္ကို တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳ၊ လူမည္းေခါင္းေဆာင္ၾကီး နယ္လဆင္မန္ဒဲလားနဲ႕ အေပါင္းအပါမ်ားကို အက်ဥ္းေထာင္မ်ားက ျပန္လႊတ္ေပးျပီး အသားအေရာင္ခြဲျခားေရးမူဝါဒအဆုံးသတ္ေရး ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေနၾကပါျပီ။

(၄) အာရွတိုက္က က်ေနာ္တို႕ အိမ္နီးခ်င္း ကြန္ျမဴနစ္တရုတ္ျပည္မွာ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွာ ေက်ာင္းသားထုဆႏၵျပပြဲၾကီး ျဖစ္ပြါးခဲ့ပါတယ္။ ဒီဆႏၵျပပြဲၾကီးမွာ ေက်ာင္းသားေတြတင္မကပဲ သာမာန္ျပည္သူမ်ား၊ အစိုးရနဲ႕ ပါတီဝန္ထမ္းမ်ား၊ ေက်ာင္းဆရာမ်ား သန္းနဲ႕ခ်ီျပီး ပါဝင္ခဲ့ၾကတာမို႕ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအတြက္ တရုတ္ျပည္သူ႕သမၼတႏိုင္ငံတည္ေထာင္ျပီးတဲ့ အခ်ိန္က စလို႕ ပထမဆုံးအၾကိမ္ ၾကီးမားတဲ့ ျခိမ္းေျခာက္မႈၾကီးနဲ႕ ရင္ဆိုင္ရတာပါ။ ဆႏၵျပသူေတြက အေရွ႕ဥေရာပမွာလို၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာလို ပါတီစံုစနစ္ကို မေတာင္းဆိုပဲ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအတြင္း လာဘ္စားမႈေတြကို တိုက္ဖ်က္ေရးနဲ႕ ပါတီဦးေဆာင္မႈေအာက္က ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြါးေရးအေျပာင္းအလဲမ်ားကို ေတာင္းဆိုၾကတာမို႕ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီရဲ့ အားနည္းခ်က္ေတြကို အတိအလင္းေဖာ္ထုတ္ျပသလို ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ပါတီအတြင္းမွာပါ ဆႏၵျပေက်ာင္းသားေတြအေပၚ စာနာေထာက္ခံသူေတြ ရွိခဲ့တာမို႕ ပါတီစည္းလုံးေရးအတြက္ပါ အႏၲရာယ္ရွိခဲ့ပါတယ္။ အၾကမ္းဖက္ျဖိဳခြဲခဲ့လို႕ ဆႏၵျပတာ ျပီးဆုံးသြားခဲ့ေပမည့္ တရုပ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအဖို႕ ဆႏၵျပသူမ်ား ေသြးနဲ႕ရင္းျပီး ေဝဘန္ေထာက္ျပခဲ့တဲ့ ပါတီနဲ႕ အစိုးရရဲ့ အမွားအယြင္းေတြကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဂ႐ုတစိုက္ျပင္ဆင္ရေတာ့မွာပါ။

#ျပည္သူ႕အာဏာေတာ္လွန္ေရး၊ အၾကမ္းမဖက္လႈပ္ရွားမႈ

ဒုတိယကမ႓ာစစ္ၾကီးျပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္း အာဏာရွင္စနစ္ကို ဆန္႕က်င္တဲ့ ပထမဆုံး အၾကမ္းမဖက္ ဒီမိုကေရစီေရး လူထုလႈပ္ရွားမႈၾကီးကို အာရွတိုက္က ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံမွာ  ၁၉၈၃ ခုႏွစ္က စတင္ခဲ့ျပီး ၁၉၈၆ ခုႏွစ္မွာ ျပီးေျမာက္ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ျပည္သူ႕အာဏာေတာ္လွန္ေရး (People Power Revolution) လို႕ အမည္ရတဲ့ ျပည္သူလူထုရဲ့ အၾကမ္းမဖက္ အံုႂကြဆန္႕က်င္မႈေၾကာင့္ တိုင္းျပည္ကို ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္အုပ္စိုးခဲ့တဲ့ သမၼတ ဖာဒီနန္မားကို႕စ္ (Ferdinand Marcos) ေခါင္းေဆာင္တဲ့ အာဏာရွင္အစိုးရျပဳတ္က်ျပီး ကိုရာဇန္အကြီႏို (Corazon Aquino) ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ဒီမိုကေရစီအစိုးရ တက္လာပါတယ္။ အဲဒီ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္ကစလို႕ ဒီကေန႕အထိ ႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္ အေျပာင္းအလဲ၊ အတက္အက်၊ စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းရန္ ၾကံစည္မႈေတြ ရွိခဲ့ေပမည့္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံဟာ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ ဆက္လက္ရပ္တည္ႏိုင္ဆဲျဖစ္ပါတယ္။

အာရွတိုက္မွာ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံျပီးရင္ အာဏာရွင္စနစ္ကို ဒုတိယေျမာက္ အၾကမ္းမဖက္ ဆန္႕က်င္တဲ့ ႏိုင္ငံက က်ေနာ္တို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံျဖစ္မယ္ ထင္ပါတယ္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ဩဂုတ္လ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံုၾကီးက တိုင္းျပည္ကို ၂၆ ႏွစ္ၾကာအုပ္စိုးခဲ့တဲ့ အာဏာရွင္ ဦးေနဝင္းဦးေဆာင္တဲ့ မဆလပါတီအစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဦးစန္းယု၊ ဦးစိန္လြင္၊ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ စတဲ့ မဆလ သမၼတ ၃ ေယာက္ကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး ပါတီစံုဒီမိုကေရစီစနစ္အတြက္ လမ္းဖြင့္ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္လို၊ လူ႕ေဘာင္သစ္ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီလို ဒီမိုကေရစီအင္အားစုကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့၊ ျပည္သူလူထု ေထာက္ခံတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားကို ေမြးဖြားေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမည့္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ကစလို႕ အခု ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အထိ ၂၇ ႏွစ္ၾကာခဲ့ပါျပီ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီ မရေသးပါ။

#အေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား လြတ္ေျမာက္ျခင္း

ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စု ဩဇာလႊမ္းမိုးတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအစိုးရမ်ား တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားရဲ့ ဒီမိုကေရစီေရး လႈပ္ရွားမႈေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံထက္ ေနာက္က်ပါတယ္။ ပိုလန္ႏိုင္ငံမွာ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာစတင္လို႕ ဩဂုတ္လမွာ ပိုလန္အလုပ္သမားမ်ားေသြးစည္းညီညြတ္ေရးအဖြဲ႕ (Labour Solidarity) က အစိုးရအာဏာရရွိပါတယ္။ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုရဲ့ လက္ေအာက္ခံျပည္နယ္မ်ား ျဖစ္ေနတဲ့ အက္စတိုနီးယား (Estonia)၊ လတ္ဗီးယား (Latvia)နဲ႕ လစ္သူေယးနီးယား (Lithuania) ေဒသမ်ားမွာ လြတ္လပ္ေရးနဲ႕ ဒီမိုကေရစီေရး လူထုလႈပ္ရွားမႈမ်ား ၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ဩဂုတ္လမွာ စတင္ခဲ့ျပီး လစ္သူေယးနီးယားက ဒီဇင္ဘာလ ၇ ရက္ေန႕မွာ ပါတီစံုဒီမိုကေရစီစနစ္ကို က်င့္သုံးတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္လာပါတယ္။ အက္စတိုးနီးယားက ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၃၀ ရက္ေန႕မွာ ဆိုဗီယက္လက္ေအာက္က လြတ္ေျမာတ္ေသာ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံအျဖစ္ ေၾကညာပါတယ္။ လတ္ဗီးယားက ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၄ ရက္ေန႕မွာ လြတ္လပ္ေရးေၾကညာပါတယ္။ 

အေရွ႕ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံမွာ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၇ ရက္ေန႕မွာ လူထုဆႏၵျပပြဲေတြစတင္ျပီး ႏိုဝင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႕မွာ ဘာလင္တံတိုင္းၾကီး ျပိဳလဲပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႕မွာ အေရွ႕ဂ်ာမနီပါလီမန္က ကြန္ျမဴနစ္တစ္ပါတီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး ပါတီစံုစနစ္ကို က်င့္သုံးဖို႕ ဆုံးျဖတ္ပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာလ ၆ ရက္ေန႕မွာ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အာဏာစြန္႕ရပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၁၈ ရက္ေန႕မွာ က်င္းပတဲ့ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီရွုံးနိမ့္ျပီး ကြန္ဆာေဗးတစ္ပါတီ အႏိုင္ရပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ဧျပီလ ၂၄ ရက္ေန႕မွာအေရွ႕၊ အေနာက္ ဂ်ာမဏီႏွစ္ႏိုင္ငံ စီးပြါးေရးနဲ႕ ေငြေၾကးစနစ္မ်ားကို တစ္ခုတည္းအျဖစ္ ေပါင္းစည္းဖို႕ သေဘာတူၾကပါတယ္။

ဟန္ေဂရီႏိုင္ငံက ပါတီစံုစနစ္ကို ၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၈ ရက္ေန႕မွာ ျပန္လည္က်င့္သုံးခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၂၅ ရက္ေန႕မွာ ဟန္ေဂရီႏိုင္ငံမွာ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ကစလို႕ ေရတြက္ရင္ ပထမဆုံးအၾကိမ္က်င္းပတာျဖစ္တဲ့ ပါတီစံုဒီမိုကေရစီေရြးေကာက္ပြဲမွာ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အေရးနိမ့္ျပီး ဟန္ေဂရီဒီမိုကရက္တစ္ဖိုရမ္က ပါလီမန္မဲအမ်ားစု အႏိုင္ရပါတယ္။ 

ဘူလ္ေဂးရီးယားႏိုင္ငံမွာ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၃ ရက္ေန႕မွာ လူထုလႈပ္ရွားမႈၾကီး စတင္ခဲ့ျပီး ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၁၅ ရက္ေန႕မွာ တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး ပါတီစံုစနစ္ ထူေထာင္ ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ခ်က္ကိုဆလိုဗက္ကီးယားႏိုင္ငံရဲ့ ကတီၱပါေတာ္လွန္ေရးၾကီးက ၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၁၇ ရက္ေန႕မွာ စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန႕မွာ တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္ ရပ္စဲျပီး ပါတီစံုဒီမိုကေရစီစနစ္ကို ေျပာင္းလဲ က်င့္သုံးပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန႕မွာ ဗားကလပ္ဟာဗယ္ သမၼတအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ခံရျပီး ေအာင္ပြဲရပါတယ္။

ရိုေမးနီးယားႏိုင္ငံမွာ လူထုေတာ္လွန္ေရးၾကီးက ၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၇ ရက္ေန႕မွာ စတင္ျဖစ္ပြါးျပီး ဒီဇင္ဘာလ ၂၅ ရက္ေန႕မွာ အာဏာရွင္ ေခ်ာင္ဆက္စကူးနဲ႕ ဇနီးကို လူထုခံုရုံးက ေသဒဏ္ေပး အဆုံးစီရင္လိုက္ပါတယ္။

၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၂၂ ရက္ေန႕မွာ ယူဂိုဆလားဗီးယားကြန္ျမဴနစ္ပါတီက ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံမွာ တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္ကို ရပ္စဲေၾကာင္း ေၾကညာပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၇ ရက္မွာ ဆိုဗီယက္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီက ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုကို တစ္ပါတီစနစ္နဲ႕ အုပ္စိုးတာကို ရပ္စဲျပီး ပါတီစံုဒီမိုကေရစီစနစ္ကို ကူးေျပာင္းခဲ့ပါတယ္။

အေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားရဲ့ အေျပာင္းအလဲမ်ားကို ၾကည့္ရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႕ ထပ္တူနီးပါးျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တစ္ပါတီအာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သူေတြကို အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္မွာ ဖိႏွိပ္ေစာ္ကားခံေနရတဲ့၊ လူ႕အခြင့္အေရးေတြ ဆုံးရွုံးနစ္နာေနရတဲ့ ျပည္သူလူထုၾကီးက အၾကမ္းမဖက္ပဲ၊ လက္နက္မကိုင္ပဲ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပဆန္႕က်င္ၾကပါတယ္။ အစဦးဆုံး လူထုလႈပ္ရွားမႈေတြကို အာဏာရွင္မ်ားက အၾကမ္းဖက္ေျခမႈန္းလို႕ ေသြးေခ်ာင္းစီးခဲ့ေပမည့္ ရဲရင့္ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ ျပည္သူလူထုက က်ည္ဆံေတြ၊ လွံစြပ္ေတြကို ရင္ဆိုင္ရဲျပီး ဆက္လက္ဆႏၵျပၾကတဲ့အခါ အာဏာရွင္အစိုးရမ်ား တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားျပီး ျပည္သူလူထုအလိုဆႏၵကို လိုက္ေလ်ာဖို႕ သေဘာတူလိုက္ရပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ အာဏာရကြန္ျမဴနစ္ပါတီအစိုးရမ်ား ကိုယ္တိုင္က လႊတ္ေတာ္အစည္းအေဝးေခၚ၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ တစ္ပါတီစနစ္ကို ဖ်က္သိမ္း၊ ပါတီစံုစနစ္နဲ႕ အစားထိုးျပင္ဆင္ျပီး ပါတီစံုဒီမိုကေရစီေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေပးခဲ့ပါတယ္။ အတိုက္အခံဒီမိုကေရစီ အင္အားစုမ်ားကလည္း အာဏာရပါတီက ဦးေဆာင္တဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္နဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကို လက္ခံျပီး ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားဖြဲ႕စည္း၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါဝင္ယွဥ္ျပိဳင္ျပီး ကြန္ျမဴနစ္ပါတီမ်ားကို အႏိုင္ရလို႕ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ား တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

၁၉၈၉ ခုႏွစ္၊ ဧျပီလကေန ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ေမလအတြင္း လူထုဆႏၵျပပြဲမ်ားနဲ႕ အာဏာရွင္စနစ္ကို ျဖဳတ္ခ်ျပီး ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကတဲ့ အေရွ႕ဥေရာပတိုက္က အက္စတိုနီးယား၊ လတ္ဗီးယား၊ လစ္သူေယးနီးယား၊ ဟန္ေဂရီ၊ မူလက ခ်က္ကိုဆလိုဗက္ကီးယားႏိုင္ငံအျဖစ္ တည္ရွိခဲ့တဲ့ ခ်က္သမၼတႏိုင္ငံနဲ႕ ဆလိုဗက္ကီးယားသမၼတႏိုင္ငံ၊ ရိုေမးနီးယား၊ ဘူလ္ေဂးရီးယား၊ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းသြားတဲ့ ဂ်ာမဏီ ႏိုင္ငံမ်ားဟာ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အထိ ၂၇ ႏွစ္အတြင္း ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲေတြ အမ်ားၾကီး ျဖတ္သန္းခဲ့ရေပမည့္ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ ဆက္လက္ရပ္တည္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ 

#ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈႏွင့္ အေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲ ကြာျခားခ်က္

အေရွ႕ဥေရာပကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံေဟာင္းမ်ားနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အဓိက ကြာျခားခ်က္ကေတာ့ အာဏာရပါတီရဲ့ ကမ္းလွမ္းခ်က္ကို ျမန္မာအတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္မ်ားက လက္မခံခဲ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ မဆလပါတီအစိုးရရဲ့ ေနာက္ဆုံးသမၼတ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ လက္ထက္မွာ မဆလအေရးေပၚပါတီညီလာခံနဲ႕ လႊတ္ေတာ္ကေန ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒမွာ တစ္ပါတီစနစ္ကို ပယ္ဖ်က္ျပီး ပါတီစံုစနစ္နဲ႕ အစားထိုးျပင္ဆင္ခဲ့ပါတယ္။ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က "ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္" ကို ဖြဲ႕စည္းတာဝန္ေပးျပီး သုံးလ (သို႕မဟုတ္) ေျခာက္လအတြင္း ပါတီစံုဒီမိုကေရစီေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေပးဖို႕ ကမ္းလွမ္းခဲ့ပါတယ္။ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ရဲ့ ကမ္းလွမ္းခ်က္ဟာ ရာႏႈံးျပည့္ေက်နပ္စရာမရွိေပမည့္ လက္ရွိ ႏိုင္ငံေရးျပႆနာကို ေသြးထြက္သံယိုအနည္းဆုံးနဲ႕ အျမန္ဆုံး၊ အညင္သာဆုံး ေျဖရွင္းႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းျဖစ္တယ္လို႕ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးႏုက သေဘာတူ လက္ခံခဲ့ေပမည့္ ျပည္သူလူထုရဲ့ ေထာက္ခံမႈကို အမ်ားဆုံးရရွိထားတဲ့ အျခားဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္မ်ားက လက္မခံခဲ့ၾကပါ။ မဆလအာဏာရွင္မ်ားကို ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိ ထြက္ေပါက္ေပးရမည့္အစား မဆလပါတီကို အျပဳတ္တိုက္ေရး၊ အျမစ္ျဖတ္ေခ်မႈံးေရးရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ "ၾကားျဖတ္အစိုးရ" ကိုပဲ ဆက္လက္ေတာင္းဆိုၾကတဲ့ အတြက္ ရလာဒ္ကေတာ့ ေနာက္ဆုံးမွာ မဆလအစိုးရက တပ္မေတာ္ကို ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးအပ္လိုက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၁၈ ရက္ေန႕မွာ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို ရယူခဲ့တဲ့ စစ္အာဏာရွင္အသစ္မ်ားက ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ ခန္႕အပ္ခဲ့တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကိုပဲ ဆက္လက္တာဝန္ေပးျပီး ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၂၇ ရက္ေန႕မွာ ပါတီစံုေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပေပးခဲ့ေပမည့္ ႏိုင္ငံေတာ္ျငိမ္ဝပ္ပိျပားေရးနဲ႕ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႕ လက္နက္မဲ့ ဆႏၵျပသူအမ်ားအျပားကို သတ္ျဖတ္ေခ်မႈန္းခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားသူ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ဖမ္းဆီး၊ ႏွိပ္စက္၊ အက်ဥ္းခ်ခဲ့ပါတယ္။ ေက်ာင္းသား၊ ျပည္သူ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ေတာထဲ၊ ေတာင္ထဲ ေမာင္းႏွင္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ့ အခြင့္အေရးေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ကန္႕သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ခဲ့ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရပါတီကိုလည္း အာဏာလႊဲေျပာင္းမေပးခဲ့ပါ။

#သမိုင္းကို ေလ့လာ၊ ႏိႈင္းယွဥ္၊ ဆင္ျခင္ၾကဖို႕

ႏိုင္ငံ႕ေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္အမွားအယြင္းေၾကာင့္ လူ႕အသက္ေပါင္းမ်ားစြာ ဆုံးရွုံးခဲ့ရပါတယ္။ ဘဝေပါင္းမ်ားစြာ ပ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။ မိသားစုေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ နာက်င္ခံစားၾကရပါတယ္။ မဆလေခတ္ ၂၆ ႏွစ္ေက်ာ္ အထီးက်န္ေနခဲ့လို႕ ကမ႓ာနဲ႕ ယွဥ္ရင္ အစစအရာရာ ေနာက္က်က်န္ရစ္ျပီးျဖစ္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ကေန ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ နီးပါး ထပ္မံ ေနာက္က်က်န္ရစ္ရျပန္ပါတယ္။

သမိုင္းဆိုတာ အတိတ္ကာလပါ။ သမိုင္းကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္လို႕ မျဖစ္ႏိုင္ေပမည့္ ျပန္လည္ေလ့လာဖို႕၊ မွန္မွန္ကန္ကန္ သုံးသပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံ၊ ကိုယ့္ျပႆနာ တစ္ခုထဲကိုပဲ ကြက္ကြက္ေလး မစဥ္းစားပဲ ေခတ္ျပိဳင္ ကမ႓ာ႕ျဖစ္ရပ္မ်ားနဲ႕ ႏိႈင္းယွဥ္စဥ္းစားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ သင္ခန္းစာယူတတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွလည္း ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ထပ္မမွားေတာ့မွာပါ။ ဒါမွမဟုတ္ အမွားနည္းေအာင္ ဆင္ျခင္ႏိုင္မွာပါ။ ဒီေဆာင္းပါးဟာ ၁၉၈၈ ျမန္မာ႔ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံုၾကီးရဲ့ သမိုင္းကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ျပန္လည္ေလ့လာသုံးသပ္ဖို႕နဲ႕ အမွားအယြင္းမ်ားကေန သင္ခန္းစာယူႏိုင္ဖို႕ တစ္စံုတစ္ရာ အေထာက္အကူျပဳႏိုင္လိမ့္မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။

ေအာင္ဒင္
ဇူလိုင္လ ၉ ရက္၊ ၂၀၁၅

(မွတ္ခ်က္။ ဒီေဆာင္းပါးဟာ မၾကာခင္ ထုတ္ေဝျဖန္႕ခ်ီမည့္ က်ေနာ္႔ဘဝမွတ္တမ္း ဒုတိယပိုင္း၊ "ေႏြတစ္ညႏွင့္ တူေသာညမ်ား" စာအုပ္ရဲ့ ေနာက္ဆုံးအခန္းျဖစ္ပါတယ္။ ရွစ္ေလးလုံး ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံုၾကီး ၂၇ ႏွစ္ေျမာက္ ႏွစ္ပါတ္လည္အမွတ္တရအျဖစ္ အနည္းငယ္ျပင္ဆင္ေရးသားထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။)