၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲ၊ ျပည္သူလူထု၏ အခန္းက႑ႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း၊ အပိုင္း (၆)

၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲ၊ ျပည္သူလူထု၏ အခန္းက႑ႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း၊ အပိုင္း (၆)

ေအာင္ဒင္

#အဆင့္ (၄) မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးကာလကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း (Monitoring the Campaign Phase)

ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ မဲဆြယ္စည္းရုံးတဲ့ကာလမွာေတာ့ ပါတီေတြ၊ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြ ေရြးေကာက္ခံရေရး အျပိဳင္အဆိုင္စည္းရုံးၾကမွာမို႕ အမွားအယြင္းေတြ၊ ျပႆနာေတြပိုျပီး ၾကံုေတြ႕ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မဲဆြယ္စည္းရုံးစဥ္ကာလမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားရဲ့ မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးလႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႕ သတင္းမီဒီယာေဖာ္ျပခ်က္ေတြဟာ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္အေပၚမွာ အၾကီးအက်ယ္သက္ေရာက္မႈရွိမွာမို႕ ေရြးေကာက္ပြဲေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသူမ်ားအတြက္ အထူးအေလးေပးရမည့္ အခ်ိန္ကာလျဖစ္ပါတယ္။

(၄/၁) တန္းတူညီမွ် အခြင့္အေရးရမႈ

မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးကာလမွာ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအားလုံးဟာ တန္းတူညီမွ် လြတ္လပ္ခြင့္ရဖို႕၊ စည္းရုံးခြင့္ရဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ မဲဆြယ္စည္းရုံးရာမွာ အသုံးျပဳဖို႕ ေကာ္မရွင္က သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေငြေၾကးပမာဏထက္ မည္သည့္ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမွ် ပိုမိုသုံးစြဲခြင့္မရွိရပါ။ ေရြးေကာက္ပြဲရန္ပံုေငြမ်ားကို ေကာက္ခံရာမွာလည္း ေကာ္မရွင္က ခြင့္ျပဳထားတဲ့ တရားဝင္နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္သာ ေကာက္ခံရမွာျဖစ္ျပီး စီးပြါးေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ မသမာသူမ်ားရဲ့ ေငြလုံးေငြရင္းလႉဒါန္းမႈေတြ၊ တရားမဝင္ေငြမည္းေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ရပါမယ္။ ႏိုင္ငံပိုင္ သတင္းစာမ်ား၊ ေရဒီယို၊ ရုပ္ျမင္သံၾကားတို႕မွ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအားလုံးကို တန္းတူညီမွ် ေၾကာ္ျငာခြင့္ေပးရပါမယ္။ လူထုေဟာေျပာပြဲမ်ားအတြက္ ႏိုင္ငံပိုင္ အေဆာက္အအံုမ်ား၊ ကစားကြင္းမ်ားကို အသုံးျပဳခြင့္ေပးမယ္ဆိုရင္လည္း ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအားလုံး တန္းတူညီမွ်အခြင့္အေရး ေပးရမွာပါ။ ေရြးေကာက္ပြဲေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသူမ်ားအေနနဲ႕ အထက္ပါအခ်က္မ်ားကို စနစ္တက်ေလ့လာျပီး ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ား၊ မမွ်တမႈမ်ား စတဲ့ ေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္နဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ႏိုင္ငံေရးပါတီတစ္ခုနဲ႕ အဲဒီပါတီရဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားကို အထူးအခြင့္အေရးေပးျပီး ဘ႑ာေငြေတြေထာက္ပံ့တာ၊ ႏိုင္ငံပိုင္ အေဆာက္အအံု၊ ယာဥ္၊ ရထား၊ ဆက္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းေတြ အသုံးျပဳခြင့္ေပးတာေတြ႕ရင္ ကန္႕ကြက္ရမွာပါ။ ခ႐ိုင္၊ ျမိဳ႕နယ္၊ ရပ္ကြက္/ေက်းရြာ အာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအေပၚ တန္းတူညီမွ်မဆက္ဆံရင္လည္း ကန္႕ကြက္ရမွာပါ။,

(၄/၂) ျခိမ္းေျခာက္မႈ၊ ဖိအားေပးမႈႏွင့္ မဲဝယ္မႈမ်ား

အာဏာရပါတီနဲ႕ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက မဲဆႏၵရွင္မ်ားအေပၚ ဖိအားေပးတာ၊ ျခိမ္းေျခာက္တာေတြလည္း မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးကာလမွာ ေတြ႕ၾကံုရႏိုင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ သူတို႕လိုလားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းကို အထူးအခြင့္အေရးေပးျပီး သူတို႕မလိုလားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားရဲ့ မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ေႏွာက္ယွက္တာ၊ ေထာက္ခံသူမ်ားကို ရန္ျပဳတာေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ လက္ရွိလႊတ္ေတာ္ထဲမွာလည္း ျပည္သူ႕စစ္အဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္မ်ားပါဝင္ေနတာမို႕ အဆိုပါျပည္သူ႕စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ျပန္လည္ေရြးေကာက္ခံရဖို႕ မဲဆြယ္စည္းရုံးရာမွာ သူတို႕ရဲ့ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ားကို အသုံးခ်ျပီး ျပည္သူလူထုနဲ႕ ျပိဳင္ဖက္ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအေပၚ ျခိမ္းေျခာက္ျခင္း၊ ဖိအားေပးျခင္း ရွိမရွိ အထူးတလည္ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ စီးပြါးေရးလုပ္ငန္းရွင္ၾကီးမ်ားက လက္ေအာက္ခံဝန္ထမ္းမ်ားကို သူတို႕ လိုလားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းကိုသာ မဲေပးဖို႕ စည္းရုံးႏိုင္၊ ျခိမ္းေျခာက္ႏိုင္တာေတြကိုလည္း ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာရမွာပါ။ ခရိုနီသူေ႒းၾကီးမ်ားက မဲဆႏၵရွင္မ်ားရဲ့ ေထာက္ခံမဲေတြကို ေငြေၾကးအလုံးအရင္းနဲ႕ ဝယ္ယူႏိုင္တာကိုလည္း သတိၾကီးၾကီးနဲ႕ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာရပါမယ္။

ဥပမာအားျဖင့္ မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးကာလမွာ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းတစ္ဦး (သို႕မဟုတ္) ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းရဲ့ ေဆြမ်ိဳးရင္းခ်ာတစ္ဦးက သူယွဥ္ျပိဳင္မည့္ မဲဆႏၵနယ္အတြင္းမွာ အမ်ားျပည္သူအတြက္ ဘုရားတည္တာ၊ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းနဲ႕ သာသနာ့အေဆာက္အအံုမ်ား ေဆာက္လုပ္လႉဒါန္းတာ၊ လမ္းျပင္၊ လမ္းေဖာက္တာ၊ အတိုးႏႈံးနည္းနည္းနဲ႕ ပိုက္ဆံေခ်းတာ၊ ပညာသင္စရိတ္ေထာက္ပံ့တာ၊ စာသင္ေက်ာင္း၊ ေဆး႐ံုေဆာက္လုပ္လႉဒါန္းတာေတြကို မဲဝယ္တယ္လို႕ ယူဆရမွာပါ။ အဲဒီကုန္က်စားရိတ္ကိုလည္း ေကာ္မရွင္က ခြင့္ျပဳထားတဲ့ မဲဆြယ္စည္းရုံးမႈစားရိတ္ထဲက သုံးစြဲတာမဟုတ္ပဲ ေရြးေကာက္ပြဲႏွင့္မသက္ဆိုင္တဲ့ ပိုက္ဆံထဲက သုံးစြဲတာမို႕ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ရဲ့ ဥပေဒနဲ႕လည္း ညိစြန္းႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္သူ႕စစ္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးက လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕မ်ား ျခံရံျပီး မဲဆႏၵနယ္ေျမအတြင္းက ရပ္ကြက္/ေက်းရြာေတြမွာ မဲဆြယ္စည္းရုံးရင္ ျခိမ္းေျခာက္မႈျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ကို ေထာက္ခံမဲေပးရင္ ဘိန္းစိုက္ခြင့္၊ မူးယစ္ေဆးဝါးျဖန္႕ျဖဴးေရာင္းခ်ခြင့္ေတြ ပိုျပီးရရွိေစရမယ္လို႕ စည္းရုံးရင္ မေတာ္မတရား ေသြးေဆာင္ဖ်ားေယာင္းမႈ၊ မဲဝယ္မႈနဲ႕ ရာဇဝတ္မႈေျမာက္ႏိုင္ပါတယ္။

(၄/၃) ဥပေဒဩဇာသက္ေရာက္မႈ

အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့အတိုင္း မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးကာလမွာ မသမာမႈေတြ၊ မွားယြင္းမႈေတြ အမ်ားအျပားၾကံုေတြ႕ရႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီ မသမာမႈေတြကို ေရြးေကာက္ပြဲေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းအပါအဝင္ သတင္းမီဒီယာမ်ား၊ မဲဆႏၵရွင္မ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားက ေဖာ္ထုတ္တိုင္တန္းၾကမွာပါ။ အဲဒီတိုင္တန္းခ်က္ေတြအေပၚမွာ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္က ဘယ္လိုအေရးယူေဆာင္ရြက္သလဲ၊ ေရြးေကာက္ပြဲအာဏာပိုင္မ်ားရဲ့ အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈေတြဟာ မွန္ကန္မွ်တမႈရွိရဲ့လား ဆိုတာကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာရပါမယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ မသမာမႈမ်ားေပၚေပါက္လာရျခင္းဟာ ဥပေဒမ်ားရဲ့ အားနည္းခ်က္၊ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေၾကာင့္လား၊ (သို႕မဟုတ္) ေကာ္မရွင္အဆင့္ဆင့္က ဥပေဒအတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရာမွာ အားနည္းလို႕လား၊ (သို႕မဟုတ္) ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားနဲ႕ ျပည္သူလူထုရဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒမ်ားအေပၚ သိရွိနားလည္မႈ အားနည္းလို႕လား၊ (သို႕မဟုတ္) မသမာမႈက်ဴးလြန္သူမ်ားက ဥပေဒကို သိရက္နဲ႕ က်ဴးလြန္ၾကတာလား ဆိုတာကို ခြဲျခားဆန္းစစ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဥပေဒမွာ အားနည္းခ်က္ရွိရင္ အခ်ိန္မီျပင္ဆင္ဖို႕၊ ေကာ္မရွင္ဝန္ထမ္းေတြမွာ အားနည္းခ်က္ရွိရင္ လိုအပ္သလို အားျဖည့္ဖို႕နဲ႕ ဥပေဒကို သိရက္နဲ႕ က်ဴးလြန္သူမ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္အေရးယူဖို႕ ေရြးေကာက္ပြဲေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕မ်ားက ေကာ္မရွင္ကို အၾကံျပဳရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

(၄/၄) သတင္းမီဒီယာမ်ား၏ ရပ္တည္မႈ

ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ မဲဆြယ္စည္းရုံးတဲ့ ကာလမွာ ႏိုင္ငံပိုင္ သတင္းစာမ်ား၊ ေရဒီယို၊ ရုပ္ျမင္သံၾကားအသံလႊင့္႒ာနမ်ား အားလုံးမွ သတင္းေဖာ္ျပမႈ၊ ထုတ္လႊင့္မႈေတြဟာ ဘယ္ပါတီ၊ ဘယ္ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းဘက္ကိုမွ မလိုက္ပဲ သမာသမတ္က်က် ၾကားေနဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားက ႏိုင္ငံပိုင္သတင္းစာမွ ေၾကာ္ညာစာမ်က္ႏွာမ်ား၊ ရုပ္/သံထုတ္လႊင့္မႈမ်ားမွ ေၾကာ္ညာအခ်ိန္မ်ား ဝယ္ယူမယ္ဆိုရင္လည္း ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းအားလုံးကို တန္းတူညီမွ် ဝယ္ယူခြင့္ေပးသင့္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ လက္ရွိအေျခအေနမွာ သတင္းမီဒီယာနဲ႕ အသံလႊင့္လုပ္ငန္းမွာ ႏိုင္ငံပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားကပဲ တစ္ႏိုင္ငံလုံးအႏွံ႕ ေစ်းကြက္အၾကီးမားဆုံး ထိန္းခ်ဳပ္ထားတာမို႕ ႏိုင္ငံပိုင္မီဒီယာမ်ားက ဘက္လိုက္မယ္ဆိုရင္ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္အေပၚ အၾကီးအက်ယ္ဩဇာ သက္ေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံပိုင္မီဒီယာမ်ားရဲ့ ဘက္လိုက္ျခင္းဟာ အစိုးရရဲ့ ဘက္လိုက္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံပိုင္မီဒီယာမ်ားနည္းတူ တပ္မေတာ္ပိုင္ မီဒီယာမ်ားကလည္း သမာသမတ္က်ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ပုဂၢလိကသတင္းမီဒီယာမ်ားကို သမာသမတ္က်က် ၾကားေနေအာင္ ေတာင္းဆိုဖို႕ လြယ္ကူမွာမဟုတ္ပါ။ ပုဂၢလိကပိုင္ျဖစ္တဲ့အတြက္မို႕ ၎တို႕ ယံုၾကည္ေထာက္ခံရာ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားဘက္က ရပ္တည္ဘက္လိုက္မႈေတြ ရွိမွာပါ။ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား ပိုင္ဆိုင္တဲ့ သတင္းမီဒီယာမ်ားလည္း အလားတူျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္ယံုၾကည္ေထာက္ခံတဲ့ ဘက္က ေထာက္ခံေရးသားေဖာ္ျပတာကို ကန္႕ကြက္လို႕ မျဖစ္ႏိုင္ေပမည့္ အျခားပါတီမ်ား၊ အျခားကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားကို ေဝဘန္တိုက္ခိုက္ေရးသားတာ၊ ခ်န္လွပ္ေရးသားတာ၊ မမွန္သတင္းေရးသားတာေတြကိုေတာ့ ကန္႕ကြက္ၾကရမွာပါ။ အစိုးရက ပုဂၢလိကသတင္းမီဒီယာမ်ားအေပၚ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ သတင္းေရးသားေဖာ္ျပမႈမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ဘက္လိုက္မႈရွိေအာင္ ဖိအားေပးတာရွိမယ္ဆိုရင္လည္း ကန္႕ကြက္ၾကရမွာပါ။

(၄/၅) မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးကာလ သုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာ (Campaign Period Assessment)

မဲဆြယ္စည္းရုံးေရးကာလအတြင္း ေရြးေကာက္ပြဲေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕ရဲ့ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြနဲ႕ သုံးသပ္အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို အေထာက္အထားခိုင္ခိုင္လုံလံုနဲ႕ အစီရင္ခံစာတစ္ေစာင္ ေရးသားျပဳစုျပီး အမ်ားျပည္သူသိရွိေအာင္ ထုတ္ျပန္ေၾကညာသင့္ပါတယ္။

(ဒီေဆာင္းပါးရွည္ကို တူေမာ႐ိုးသတင္းဂ်ာနယ္မွာ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္၊ ဧျပီလနဲ႕ ေမလအတြင္းမွာ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။)